- Adrenalinę podaje się we wstrząsie anafilaktycznym, który jest stanem zagrażającym życiu.
- Jak najszybsze podanie adrenaliny zmniejsza intensywność objawów i zmniejsza ryzyko rozwinięcia się ostrzejszej fazy wstrząsu.
- We wstrząsie anafilaktycznym adrenalina podawana jest domięśniowo za pomocą ampułkostrzykawki lub pena.
- Dowiedz się, jakie są objawy wstrząsu anafilaktycznego.
Adrenalina – co to jest?
Adrenalina potocznie nazywana jest hormonem walki, a do jej wyrzutu dochodzi w sytuacjach stresowych, aby pobudzić organizm do działania – ucieczki lub walki. Towarzyszy temu szereg objawów: zmniejszenie odczuwania bólu, przyspieszenie akcji serca, rozszerzenie naczyń krwionośnych czy rozkurcz pęcherzyków płucnych. Adrenalina jest związkiem w pełni syntetyzowanym w organizmie, dlatego nie ma potrzeby jej dodatkowego dostarczania.
Dzięki swoim właściwościom zainteresowało się nią wielu naukowców, którzy w 1901 roku po raz pierwszy wytworzyli adrenalinę w laboratorium. Od tego czasu stosuje się ją w medycynie jako lek pierwszego wyboru podawanego we wstrząsie anafilaktycznym. Dodatkowo stosowana jest w:
- napadach astmy oskrzelowej,
- operacjach kardiochirurgicznych,
- okulistyce,
- laryngologii,
- nagłym zatrzymaniu akcji serca.
Czy adrenalina i epinefryna to jest to samo?
Adrenalina i epinefryna są synonimami. Oznacza to, że obie nazwy określają ten sam związek o tej samej budowie i tym samym działaniu.
Co dzieje się po podaniu adrenaliny?
Niezależnie od drogi podania adrenaliny (domięśniowa czy dożylna) wykazuje ona takie samo działanie w organizmie. Po trafieniu do krwioobiegu adrenalina działa szybko, ale krótko. Łączy się z receptorami adrenergicznymi w różnych miejscach w ciele, pobudzając procesy niezbędne do przetrwania – aktywowany jest układ współczulny, a hamowany przywspółczulny (układ odpowiedzialny za rozleniwienie/spokój, czyli pobudza procesy przeciwne do układu współczulnego).
Dochodzi wtedy do:
- zwiększenia ciśnienia tętniczego,
- przyspieszenia akcji serca – zwiększa siłę i częstotliwość skurczów,
- rozszerzenia pęcherzyków płucnych,
- zwężenia naczyń krwionośnych w obrębie skóry.
Kiedy podaje się adrenalinę?
Adrenalina stosowana jest przede wszystkim jako lek pierwszego wyboru w przypadku wstrząsu anafilaktycznego.
Wstrząs anafilaktyczny jest to ostry atak alergiczny wywołany alergenem np. składnikiem pokarmowym lub w wyniku ukąszenia owada. Wstrząs jest stanem zagrożenie życia. Osoba, u której występuje doświadcza objawów, takich jak: osłabienie, zawroty głowy, obniżenie ciśnienia tętniczego, trudności z oddychaniem, zaburzenie pracy serca, utrata przytomności, drgawki, a w ostateczności może dojść do zatrzymania akcji serca.
Z tego względu każdy, kto przeszedł już kiedyś wstrząs anafilaktyczny albo znajduje się w grupie osób o zwiększonym ryzyku wystąpienia wstrząsu, powinien nosić przy sobie adrenalinę przepisaną przez lekarza. Jak najszybsze podanie leku po wystąpieniu pierwszych objawów zmniejsza ich intensywność oraz minimalizuje ryzyko rozwinięcia ostrzejszej fazy wstrząsu.
Dostępne rodzaje adrenaliny
Adrenalina występuje w postaci roztworu podawanego dożylnie lub domięśniowo. We wstrząsie anafilaktycznym, adrenalina podawana jest domięśniowo za pomocą ampułkostrzykawki lub pena. Użycie ich jest bardzo proste i nie wymaga specjalistycznej wiedzy. Zarówno ampułkostrzykawka, jak i pen, dozują taką samą ilość roztworu, czyli 0,3 ml, w którym znajdować się może 300 mikrogramów lub 150 mikrogramów adrenaliny. Dawka dobierana jest w zależności od masy ciała – zazwyczaj stosuje się do 5 do 10 mikrogramów adrenaliny na kilogram masy ciała.
Obecnie* w Polsce jedyną refundowaną adrenaliną jest adrenalina w ampułkostrzykawce, której cena z 50% odpłatnością wynosi 27,82 zł i jest ona taka sama we wszystkich aptekach. Adrenalina w postaci penów nie podlega refundacji, dlatego jej ceny mogą się różnić. Obecnie wynosi ona około 250 zł. Pamiętaj! Aby móc wykupić adrenalinę, należy posiadać receptę wypisaną przez lekarza.
*kwiecień 2023
Adrenalinę w ampułkostrzykawce lub penie należy przechowywać w temperaturze pokojowej, poniżej 25℃ w oryginalnym opakowaniu w celu ochrony przed światłem. Co pewien czas należy sprawdzić, czy roztwór znajdujący się w zbiorniku jest klarowny i nie mętnieje.
Dostępna jest również adrenalina w postaci roztworu w ampułkach, którą należy przechowywać w lodówce w temp 2-8℃. Podawanie adrenaliny w tej postaci wymaga przede wszystkim dodatkowego sprzętu w postaci strzykawki i igły oraz odpowiednich umiejętności nabierania określonej ilości roztworu, co może okazać się trudne dla pacjenta doświadczającego pierwszych objawów anafilaksji. Aby ułatwić cały proces podania adrenaliny we wstrząsie, zazwyczaj przepisywana jest ona w ampułkostrzykawkach lub penach, których podanie jest o wiele łatwiejsze i szybsze.
Kto może podać zastrzyk z adrenaliny?
Podczas wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego może dojść do spadku koncentracji, zaburzenia świadomości, a nawet utraty przytomności.
Jeżeli osoba doświadczająca anafilaksji jest świadoma, powinna sama zrobić sobie zastrzyk z adrenaliną. Jeżeli jednak straci przytomność, musi liczyć na pomoc innych.
Mnóstwo wątpliwości budzi to, czy zrobienie zastrzyku z adrenaliny osobie we wstrząsie anafilaktycznym przez świadka zdarzenia jest legalne w świetle obowiązującego prawa. Zgodnie z art. 162 par. 1 Kodeksu Karnego osoba postronna ma bezwzględny obowiązek udzielenia pierwszej pomocy osobie, która znajduje się w stanie zagrożenia życia. Natomiast zgodnie z obowiązującą ustawą o Państwowym Ratownictwie Medycznym z dnia 8 września 2006 roku, podanie adrenaliny będącej lekiem wydawanym z przepisu lekarza, nie mieści się w zakresie czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie zagrożenia życia. Brak ujęcia w ustawie możliwości podania adrenaliny, która podana szybko może uratować życie osobie we wstrząsie anafilaktycznym, jest ciągłym przedmiotem dyskusji o konieczności rozszerzenia definicji pierwszej pomocy m.in. o takie leki.
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku dzieci, u których dojdzie do wstrząsu anafilaktycznego podczas pobytu w żłobku, przedszkolu lub szkole. Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 3 listopada 2022 roku w sprawie zaleceń postępowania dotyczących opieki w szkole nad uczniami z anafilaksją, astmą oskrzelową, alergicznym nieżytem nosa, atopowym zapaleniem skóry i pokrzywką, dopuszcza podanie adrenaliny dziecku przez pielęgniarkę, higienistkę lub nauczyciela (po odbyciu odpowiedniego przeszkolenia) w momencie wystąpienia co najmniej 2 objawów wstrząsu anafilaktycznego. Podawana adrenalina musi należeć do dziecka, czyli być przepisana konkretnie dla niego przez lekarza oraz musi zostać wyrażona pisemna zgoda rodziców na jej podanie.
Należy pamiętać, że w każdym przypadku należy bezzwłocznie powiadomić zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc na numer 999 lub 112.
Jak zrobić zastrzyk z adrenaliny?
W zależności od formy adrenaliny jaką dysponujemy (ampułko-strzykawka lub pen), podanie będzie nieznacznie się różnić, chociaż zawsze przebiega w podobny sposób
PEN (automatyczny wstrzykiwacz)
Krok 1. Chwyć pen tak, aby ręka obejmowała go dookoła, a kciuk znajdował się jak najbliżej nakładki ochronnej.
Krok 2. Zdejmij nakładkę ochronną.
Krok 3. Z odległości 10 cm uderz drugą stroną automatycznego wstrzykiwacza w przednio-boczną część uda, przez ubranie, pod kątem prostym do usłyszenia kliknięcia. Odczekaj 5 sekund. W tym czasie z igły zostaje uwolniona odpowiednia ilość adrenaliny. W penie po wstrzyknięciu pozostaje pewna ilość roztworu, jednak nie nadaje się ona do ponownego podania.
Krok 4. Odsuń wstrzykiwacz od uda (igiełka schowa się automatycznie).
Krok 5. Masuj miejsce wkłucia przez ok. 10 sekund.
Krok 6. Zapisz godzinę podania pierwszej dawki. Jeśli w przeciągu 5 minut od podania, nie zauważysz poprawy lub objawy powrócą, podaj 2 dawkę adrenaliny.
Należy pamiętać, że w każdym przypadku należy bezzwłocznie powiadomić zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc na numer 999 lub 112.
AMPUŁKO-STRZYKAWKA
Krok 1. Chwyć ampułko strzykawkę tak, aby kciuk znajdował się obok tłoczka, po przeciwnej stronie niż igła.
Krok 2. Zdejmij nasadkę zabezpieczającą igłę.
Krok 3. Wbij igłę pod kątem prostym w mięsień przednioboczny uda i naciśnij tłoczek do oporu. Odczekaj 5 sekund. W tym czasie z igły zostaje uwolniona jednorazowa dawka adrenaliny. W strzykawce może pozostać pewna ilość płynu, którego nie należy próbować podawać ponownie.
Krok 4. Wyciągnij igłę z ciała.
Krok 5. Masuj miejsce wkłucia przez ok. 10 sekund.
Krok 6. Zapisz godzinę podania pierwszej dawki. Jeśli w przeciągu 5 minut od podania, nie zauważysz poprawy lub objawy powrócą, podaj 2 dawkę adrenaliny.
Należy pamiętać, że w każdym przypadku należy bezzwłocznie powiadomić zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc na numer 999 lub 112.
Adrenalina – działania niepożądane
Działaniami niepożądanymi występującymi po podaniu adrenaliny mogą być:
- bladość skóry,
- niepokój,
- kołatanie serca,
- nadmierna potliwość,
- zawroty głowy,
- bóle głowy.
Może zainteresować Cię także: Ektoina na alergie. Jak preparaty z ektoiną pomagają łagodzić objawy alergii?
