- Alergia krzyżowa powstaje, gdy organizm reaguje na alergeny o podobnej strukturze białkowej, nawet jeśli pochodzą z różnych źródeł. Zjawisko to wynika z podobieństwa strukturalnego białek alergennych, które układ odpornościowy mylnie rozpoznaje jako identyczne zagrożenie.
- Objawy alergii krzyżowej mogą dotyczyć układu pokarmowego, oddechowego oraz skóry i obejmują świąd w jamie ustnej, opuchnięcie warg, problemy z oddychaniem, wysypkę czy dolegliwości żołądkowo-jelitowe.
- Najczęstsze reakcje krzyżowe występują między pyłkami roślin a określonymi owocami i warzywami.
- Unikanie alergenów krzyżowych, stosowanie leków przeciwhistaminowych oraz preparatów z ektoiną może pomóc w łagodzeniu objawów.
- Sprawdź, co stosować na alergię z ektoiną.
Alergia krzyżowa co to jest?
Alergia krzyżowa (zwana także reakcją krzyżową lub nadwrażliwością krzyżową) to zjawisko, w którym organizm osoby uczulonej na jeden alergen reaguje również na inne substancje o podobnej strukturze molekularnej.
NAZWA WYROBU MEDYCZNEGO: Alectoin. ZASTOSOWANIE: Profilaktyka i wspomaganie leczenia objawów alergicznego zapalenia spojówek. PODMIOT PROWADZĄCY REKLAMĘ: Solinea sp. z o.o. PRODUCENT: bitop AG
Mechanizm ten wynika z faktu, że układ immunologiczny nie jest w stanie rozróżnić podobnych do siebie białek alergennych pochodzących z różnych źródeł. Zjawisko to występuje najczęściej u osób z alergią wziewną (np. na pyłki roślin), które po spożyciu niektórych owoców, warzyw czy orzechów doświadczają objawów alergicznych.
Na czym polega reakcja krzyżowa?
Reakcja krzyżowa opiera się na mechanizmie molekularnego podobieństwa białek. Gdy osoba jest uczulona na określony alergen, jej układ odpornościowy produkuje przeciwciała klasy IgE specyficzne dla tego alergenu. Przeciwciała te mogą jednak rozpoznawać również inne białka o podobnej strukturze molekularnej jako obce i potencjalnie niebezpieczne.
W momencie kontaktu z takim podobnym alergenem, przeciwciała IgE wiążą się z nim, co prowadzi do uwolnienia mediatorów zapalnych (głównie histaminy) z komórek tucznych i bazofili. Uwolnione mediatory powodują charakterystyczne objawy alergiczne, takie jak świąd, obrzęk czy trudności w oddychaniu.
Reakcje krzyżowe nie występują u wszystkich osób z alergią, a ich nasilenie może być różne – od łagodnych po zagrażające życiu.
Intensywność reakcji zależy od stopnia podobieństwa strukturalnego między alergenami oraz indywidualnej wrażliwości organizmu.
Alergia krzyżowa objawy
Objawy alergii krzyżowej mogą dotyczyć różnych układów organizmu i charakteryzują się zróżnicowanym nasileniem.
Objawy ze strony układu pokarmowego:
- świąd w jamie ustnej,
- pieczenie lub mrowienie języka, podniebienia i gardła,
- obrzęk warg, języka i podniebienia,
- nudności, wymioty,
- bóle brzucha,
- biegunka.
Objawy ze strony układu oddechowego:
- katar,
- kichanie,
- uczucie zatkanego nosa,
- kaszel,
- duszność,
- świszczący oddech.
Objawy skórne:
- świąd skóry,
- pokrzywka,
- zaczerwienienie,
- wysypka.
W najcięższych przypadkach może dojść do reakcji anafilaktycznej, która stanowi stan zagrożenia życia i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Jej objawy to: spadek ciśnienia tętniczego, przyspieszone tętno, zawroty głowy, utrata przytomności, trudności w oddychaniu wynikające z obrzęku krtani.
Charakterystyczną cechą alergii krzyżowej jest zespół alergii jamy ustnej (OAS – Oral Allergy Syndrome), który pojawia się zazwyczaj w ciągu kilku minut po spożyciu alergizującego pokarmu. Objawia się świądem, mrowieniem i obrzękiem warg, języka, podniebienia i gardła.
Alergeny reagujące krzyżowo
Istnieje wiele grup alergenów, które mogą wywoływać reakcje krzyżowe. Poniżej omówiono najczęstsze z nich.
Alergia krzyżowa brzoza
Pyłki brzozy zawierają białko Bet v 1, które jest strukturalnie podobne do białek występujących w wielu owocach, warzywach i orzechach. Osoby uczulone na brzozę mogą reagować krzyżowo na:
- owoce z rodziny różowatych: jabłka, gruszki, wiśnie, czereśnie, brzoskwinie, morele, nektarynki, śliwki;
- warzywa: marchew, selera, ziemniaki;
- orzechy: laskowe, włoskie, migdały;
- inne produkty, takie jak: soja, orzeszki ziemne, kiwi.
Alergia krzyżowa jabłka
Jabłka, należące do rodziny różowatych, zawierają białka homologiczne do alergenów brzozy (zwłaszcza Mal d 1 homologiczne do Bet v 1). Osoby uczulone na jabłka mogą również reagować na:
- inne owoce z rodziny różowatych: gruszki, wiśnie, czereśnie, brzoskwinie, morele;
- warzywa: marchew, selera;
- pyłki drzew: brzozy, leszczyny, olchy;
- przyprawy: anyż, kminek, koper włoski.
Alergia krzyżowa leszczyna
Osoby uczulone na pyłki leszczyny często doświadczają reakcji krzyżowych z:
- orzechami laskowymi (silna reakcja krzyżowa);
- innymi orzechami: włoskimi, migdałami;
- owocami z rodziny różowatych: jabłkami, gruszkami, brzoskwiniami;
- pyłkami innych drzew: brzozy, olchy.
Alergia krzyżowa białko mleka krowiego
Białka zawarte w mleku krowim mogą wywoływać reakcje krzyżowe z:
- mięsem wołowym;
- mlekiem innych przeżuwaczy: owczym, kozim;
- niektórymi rodzajami mięsa: cielęciną, jagnięciną;
- niektórymi produktami mlecznymi, nawet tymi oznaczonymi jako bezlaktozowe (gdyż to nie laktoza, a białko jest odpowiedzialne za reakcję alergiczną).
Alergia krzyżowa roztocza
Osoby uczulone na roztocze kurzu domowego mogą doświadczać reakcji krzyżowych z:
- owocami morza, szczególnie skorupiakami: krewetkami, krabami, homarami, langustami;
- niektórymi owocami: mango, bananami;
- niektórymi mięczakami: małżami, ślimakami.
Alergia krzyżowa pies
Alergeny psa mogą krzyżować się z:
- alergenami innych zwierząt domowych, zwłaszcza kotów;
- niektórymi gatunkami zwierząt gospodarskich;
- niektórymi białkami zwierzęcymi obecnymi w żywności (rzadziej);
- alergenami obecnymi w sierści, naskórku, ślinie i moczu zwierząt.
Z czym krzyżuje się pomidor?
Pomidor, należący do rodziny psiankowatych, może wywoływać reakcje krzyżowe z:
- innymi warzywami z rodziny psiankowatych: ziemniakami, papryką, bakłażanem;
- pyłkami traw i chwastów, szczególnie ambrozji;
- lateksem (ze względu na obecność podobnych enzymów – chitynaz);
- kiwi, bananem, awokado (reakcja krzyżowa związana z lateksem).
Alergia krzyżowa tabela
Alergia krzyżowa rozpoznanie
Diagnostyka alergii krzyżowej to proces wieloetapowy, wymagający dokładnego wywiadu lekarskiego oraz szeregu badań specjalistycznych. Poniżej opisujemy najważniejsze metody diagnostyczne.
Wywiad lekarski
Lekarz alergolog przeprowadza szczegółowy wywiad, pytając o występujące objawy, ich nasilenie, okoliczności pojawienia się oraz znane już alergie. Ważne są informacje dotyczące rodzaju spożywanych pokarmów i czasu, po jakim występują reakcje alergiczne.
Testy skórne
- Punktowe testy skórne (PTS) – polegają na naniesieniu kropli alergenu na skórę przedramienia lub pleców, a następnie nakłuciu naskórka. Pozytywny wynik objawia się bąblem i rumieniem w miejscu kontaktu z alergenem.
- Testy płatkowe – stosowane głównie w diagnostyce alergii kontaktowej, rzadziej w alergii krzyżowej.
Testy prowokacyjne
- Doustne próby prowokacyjne – polegają na podaniu pacjentowi potencjalnie alergizującego pokarmu w kontrolowanych warunkach szpitalnych i obserwacji, czy wystąpią objawy alergiczne. Jest to najbardziej wiarygodna metoda diagnostyczna, ale ze względu na ryzyko ciężkich reakcji przeprowadzana tylko w specjalistycznych ośrodkach.
Prawidłowa diagnostyka alergii krzyżowej wymaga kompleksowego podejścia i często łączenia różnych metod diagnostycznych. Interpretacja wyników powinna być zawsze dokonywana przez doświadczonego alergologa, który uwzględni wywiad, wyniki badań oraz kontekst kliniczny.
Alergia krzyżowa leczenie
Leczenie alergii krzyżowej obejmuje szereg działań medycznych i zmian w stylu życia.
Unikanie alergenów
Najskuteczniejszą metodą zapobiegania objawom jest unikanie kontaktu z alergenami wywołującymi reakcje krzyżowe. Wymaga to dokładnej znajomości produktów zawierających alergizujące białka oraz świadomości możliwych reakcji krzyżowych.
Leczenie objawowe
W łagodzeniu objawów alergii krzyżowej mogą pomóc produkty z ektoiną – naturalną substancją o właściwościach ochronnych i przeciwzapalnych. Krople do nosa z ektoiną nawilżają błonę śluzową, redukując obrzęk i podrażnienie spowodowane kontaktem z alergenami. Krople do oczu z ektoiną łagodzą świąd, pieczenie i łzawienie, tworząc ochronną warstwę wodną stabilizującą film łzowy.
Kremy i balsamy z ektoiną wspierają regenerację skóry, zmniejszają jej zaczerwienienie i chronią przed podrażnieniami, co jest szczególnie ważne u osób z alergicznym zapaleniem skóry. Dzięki swoim właściwościom ektoina działa kompleksowo, przynosząc ulgę w objawach alergii krzyżowej bez efektu obciążenia organizmu.
Farmakoterapia
Farmakoterapia alergii krzyżowej opiera się na hamowaniu reakcji alergicznej i łagodzeniu objawów. Wśród najczęściej stosowanych preparatów są leki przeciwhistaminowe, kortykosteroidy czy leki antyleukotrienowe, które zmniejszają stan zapalny i ograniczają nadreaktywność organizmu na alergeny.
Immunoterapia swoista (odczulanie)
Immunoterapia swoista (odczulanie) to jedyna metoda leczenia alergii, która może prowadzić do długotrwałej tolerancji na alergen. Proces ten zmniejsza nasilenie objawów i ogranicza potrzebę stosowania leków objawowych. Odczulanie polega na podawaniu pacjentowi stopniowo zwiększanych dawek alergenu, co prowadzi do tolerancji immunologicznej. Jest szczególnie skuteczne w przypadku alergii na pyłki roślin, roztocza kurzu domowego czy jad owadów.
Alergia krzyżowa dieta
Odpowiednio dobrana dieta jest jednym z najważniejszych elementów radzenia sobie z alergią krzyżową. Poznaj główne zasady postępowania dietetycznego.
Dieta eliminacyjna
Polega na całkowitym wykluczeniu z jadłospisu produktów wywołujących reakcje alergiczne. Należy pamiętać, że nie zawsze konieczne jest wyeliminowanie wszystkich potencjalnie reagujących krzyżowo pokarmów – często wystarczy unikać tych, które faktycznie wywołują objawy.
Stopniowe wprowadzanie produktów
Po okresie eliminacji można stopniowo, pod kontrolą lekarza, wprowadzać pojedyncze produkty i obserwować reakcję organizmu. Pozwala to na precyzyjne określenie, które pokarmy są tolerowane, a które wywołują objawy.
Modyfikacja sposobu przygotowania pokarmów
W przypadku niektórych alergii krzyżowych, zwłaszcza związanych z pyłkami roślin, obróbka termiczna (gotowanie, pieczenie) może zmniejszać alergenność produktów. Dzieje się tak, ponieważ wysoka temperatura zmienia strukturę białek alergennych. Na przykład:
- osoby uczulone na brzozę mogą czasem tolerować jabłka w formie przetworzonej (kompot, szarlotka);
- przy alergii na warzywa, jak marchew czy seler, gotowanie może zmniejszać ich potencjał alergizujący.
Dowiedz się więcej: Dieta na alergię. Tak złagodzisz objawy! Dietetyk podpowiada, co jeść przy alergii
Suplementacja
W przypadku długotrwałej diety eliminacyjnej, wykluczającej wiele grup produktów, może być konieczna suplementacja witamin i minerałów. Decyzję o jej wprowadzeniu powinien podjąć lekarz na podstawie stanu pacjenta i wyników badań. Warto pamiętać, że dieta w alergii krzyżowej powinna być indywidualnie dostosowana do potrzeb pacjenta, uwzględniając specyfikę jego reakcji alergicznych, stan zdrowia i preferencje żywieniowe.
Alergia krzyżowa profilaktyka
Profilaktyka alergii krzyżowej obejmuje szereg działań mających na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia reakcji alergicznych oraz ograniczenie ich nasilenia. Poznaj najważniejsze zasady profilaktyki.
Monitorowanie stężenia pyłków
Osoby z alergią na pyłki roślin, które doświadczają reakcji krzyżowych, powinny śledzić kalendarz pylenia i komunikaty aerobiologiczne. W okresach intensywnego pylenia uczulających roślin warto zachować szczególną ostrożność w spożywaniu pokarmów mogących wywoływać reakcje krzyżowe.
Modyfikacja diety w sezonie pylenia
W okresie nasilenia objawów alergii wziewnej (np. podczas pylenia brzozy) zaleca się czasowe ograniczenie spożycia pokarmów reagujących krzyżowo z alergenami pyłków. Po sezonie pylenia produkty te można zazwyczaj ponownie wprowadzić do diety.
Noszenie informacji o alergii
Osoby z ciężkimi reakcjami alergicznymi powinny nosić opaskę lub kartę informującą o alergii oraz posiadać przy sobie adrenalinę.
Może zainteresować Cię także: Alergiczny nieżyt nosa – przyczyny, objawy, leczenie
