- Flegma w gardle to lepka wydzielina, która powstaje w wyniku infekcji dróg oddechowych, alergii lub podrażnienia błon śluzowych.
- Jej obecność może powodować uczucie dyskomfortu, trudności w przełykaniu oraz potrzebę częstego odchrząkiwania.
- W leczeniu flegmy pomocne są preparaty mukolityczne, takie jak syrop lub tabletki z karbocysteiną, które rozrzedzają wydzielinę, ułatwiając jej usunięcie.
- Równie skuteczne w usuwaniu nadmiaru fledmy z gardła jest stosowanie inhalacji z soli fizjologicznej lub hipertonicznej.
- Sprawdź, co stosować do inhalacji na flegmę w gardle.
Flegma co to jest?
Flegma w gardle, inaczej nazywana plwociną, to gęsta i zalegająca wydzielina pochodząca z dróg oddechowych. Składa się głównie ze śluzu, w skład którego wchodzą:
- mukoproteiny (np. mucyna),
- DNA,
- fibryna
- oraz śliny.
Dodatkowo znajdować się w niej mogą komórki nabłonka, białka, lipidy czy cząsteczki kurzu lub pyłu.
U zdrowego człowieka obecność śluzu w drogach oddechowych jest naturalnym zjawiskiem. Produkowany przez komórki kubkowe ma nawilżać błony śluzowe układu oddechowego oraz wyłapywać dostające się do organizmu zanieczyszczenia i drobnoustroje. Obecne w nabłonku komórki migawkowe zawierają rzęski, które przesuwają śluz do gardła, gdzie jest połykany. Cały proces odbywa się nieświadomie, dzięki czemu nie odczuwamy jego obecności w gardle.
W momencie infekcji układu oddechowego dochodzi do uruchomienia mechanizmów obronnych, powodujących nadprodukcję i zagęszczanie śluzu. Tworzy się flegma w gardle, która podrażniając receptory, wywołuje odruch kaszlu.
Skąd się bierze flegma w gardle?
Flegma w gardle jest patologiczną wydzieliną powstającą na skutek infekcji górnych lub dolnych dróg oddechowych. Ta gęsta i najczęściej trudna do odkrztuszenia wydzielina pojawia się w:
- przebiegu infekcji wirusowej lub bakteryjnej;
- przewlekłym katarze spływającym po tylnej ścianie gardła;
- alergicznym nieżycie nosa;
- przewlekłym zapaleniu zatok;
- zapaleniu oskrzeli, tchawicy, płuc.
Obecność flegmy może być spowodowana również:
- zaostrzeniem chorób przewlekłych np. astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP);
- chorowaniem na mukowiscydozę;
- zespołem nieruchomych rzęsek (rzęski odpowiadają za usuwanie naturalnego śluzu z dróg oddechowych);
- refluksem żołądkowo-przełykowym;
- zespołem przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła (PNDS).
Flegma w gardle po radioterapii
Flegma może pojawić się u osób cierpiących na nowotwór, gdy leczenie opiera się na zastosowaniu radioterapii, zwłaszcza w okolicy głowy, szyi czy gardła.
Radioterapia to leczenie wykorzystujące naświetlanie (promieniowanie) do niszczenia DNA komórek objętych nowotworem. Jej miejscowe zastosowanie ogranicza działania niepożądane w organizmie, jednak negatywny wpływ na zdrowe komórki powoduje występowanie zaburzeń w obrębie danego obszaru.
W przypadku zastosowania radioterapii obejmującej szyję lub gardło, dochodzi do uszkodzenia komórek nabłonkowych błony śluzowej, w tym rzęsek oraz gruczołów ślinowych (ślinianek) odpowiedzialnych za produkcję śliny. W ten sposób może zmniejszać się jej ilość, powodując uczucie suchości w jamie ustnej (kserostomia) lub zwiększać – utrudniając sprawny przepływ. Zmianie ulega również konsystencja śliny – staje się bardziej gęsta i lepka. W połączeniu z innymi związkami oraz martwymi komórkami nabłonka tworzy trudną do usunięcia z dróg oddechowych flegmę.
Obecność flegmy po radioterapii może utrzymywać się kilka miesięcy, lat, a nawet całe życie.
Flegma w gardle a refluks
Flegma w gardle może pojawiać się również na skutek refluksu żołądkowo-przełykowego. Niedomykalność dolnego zwieracza przełyku powoduje zarzucanie kwaśnej treści pokarmowej żołądka z powrotem do przełyku, wywołując uczucie pieczenia, drapania w gardle czy bólu brzucha. Podrażnienie błony śluzowej gardła i przełyku przez kwas powoduje nadprodukcję śluzu i pojawienie się białej flegmy.
Flegma w gardle po covidzie
Podczas COVID-19 najczęściej występującą dolegliwością jest kaszel. Z początku ma on charakter suchy i napadowy, jednak z czasem w wyniku rozwoju choroby może przekształcić się w kaszel mokry, któremu towarzyszy gęsta zalegająca w gardle flegma.
Wirus SARS-CoV-2 wywołujący COVID-19 wykazuje duże powinowactwo do układu oddechowego. Wiąże się ze znajdującymi się na powierzchni komórek receptorami ACE-2 (konwertazy angiotensynowej typu II), przez które łatwo wnika do ich wnętrza, powodując uszkodzenie nabłonka wyścielającego drogi oddechowe i reakcję w postaci suchego kaszlu.
Dostający się do wnętrza komórek patogen również pobudza układ immunologiczny, powodując aktywację komórek odpornościowych, których zadaniem jest wydzielanie substancji zwalczających wirusa. Dodatkowo wydzielane są substancje prozapalne, których duża ilość prowadzi do aktywacji procesów uszkadzających tkankę płucną oraz oskrzela. W rezultacie zwiększa się produkcja śluzu w układzie oddechowym i pojawia mokry kaszel z zalegającą wydzieliną, czyli flegmą.
Dowiedz się więcej: Wciąż męczy Cię kaszel po Covid-19? Sprawdź, jak sobie ulżyć?
Flegma w gardle zatoki
Zatoki to puste przestrzenie zlokalizowane w górnej i środkowej części czaszki. Naturalnie wyścielone są błoną śluzową, która produkuje śluz chroniący przed jej nadmiernym wysychaniem oraz przed wnikaniem patogenów do wnętrza organizmu. Podczas infekcji błona śluzowa powiększa się i zwiększa wytwarzanie gęstego i lepkiego śluzu. Powstająca w ten sposób bezbarwna lub zielonkawa wydzielina spływa do gardła, gdzie przez zwiększoną lepkość przyczepia się do błony śluzowej, stając się ciężką do usunięcia flegmą.
Objawy flegmy w gardle
Flegma w gardle objawia się jako:
- kaszel, któremu towarzyszy odkrztuszanie wydzieliny o różnym kolorze (kaszel mokry nazywany również kaszlem produktywnym);
- uczucie zalegania w gardle;
- uczucie obecności ciężkiej do przełknięcia guli;
- chrypka;
- zmiana głosu,
- odruch wymiotny przy próbie odkrztuszenia.
Kolor flegmy
W zależności od przyczyny kolor odkasływanej flegmy może się różnić i przybierać barwy białą, zieloną lub żółtą.
Żółta, zielona lub zielono-żółta flegma w gardle nazywana jest inaczej flegmą ropną, występującą przy zakażeniach drobnoustrojami, najczęściej bakteriami. Pojawia się przy zapaleniu płuc, oskrzeli lub zatok, a dodatkowo towarzyszy jej nieprzyjemny zapach. Flegma o takim zabarwieniu może pojawiać się również w przypadku pęknięcia ropnia płuc.
Przezroczysta lub biała flegma w gardle może świadczyć o przewlekłym zapaleniu oskrzeli, przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc, astmie lub towarzyszyć refluksowi żołądkowo-przełykowemu. Pojawia się również u osób cierpiących na zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła (PNDS) spowodowanego alergicznym lub niealergicznym zapaleniem błony śluzowej nosa.
Obecność we flegmie grudek lub czopów może wskazywać na infekcję grzybiczą, lub być objawem mukowiscydozy.
Flegma w gardle bez kataru
Flegma najczęściej pojawia się przy infekcyjnym lub alergicznym nieżycie nosa (katarze). Produkowana przez błonę śluzową wydzielina usuwana jest przez jamę nosową, jednak niewielka jej część spływa po tylnej części gardła do jamy ustnej, tworząc flegmę.
Flegma pojawiająca się bez kataru ma najczęściej kolor biały lub bezbarwny i jest wynikiem nadprodukcji śluzu przez błonę. Dzieje się tak u osób przebywających w klimatyzowanych lub ogrzewanych pomieszczeniach. Suche powietrze powoduje wysuszanie śluzówki, która jako mechanizm obronny zwiększa produkcję śluzu w celu jej nawilżenia. Podobny proces zachodzi u osób pracujących głosem – np. nauczycieli czy piosenkarzy.
Flegma bez kataru pojawić się może również u osób palących, jednak w tym przypadku pełni ona funkcję ochronną przed szkodliwymi substancjami uwalnianymi z dymu nikotynowego.
Flegma w gardle z krwią
Zabarwiona na różowo flegma z ciemniejszymi czerwonymi punktami może wskazywać na odkrztuszanie plwociny z krwią, która najczęściej dostaje się do układu oddechowego w wyniku pęknięcia naczyń krwionośnych z okolicy płuc, tchawicy, krtani lub oskrzeli. Ciemnoczerwone lub bordowe zabarwienie może wskazywać na krew pochodzącą z układu pokarmowego.
Flegma z krwią często jest wynikiem infekcji bakteryjnej lub wirusowej, gdzie osłabione wskutek ciągłego odkasływania naczynia ulegają pęknięciu, powodując uwolnienie krwi do gardła. Oznaka krwi we flegmie może być jednak objawem poważniejszych chorób, takich jak:
- rak płuc – krwawienie z guza,
- zator w płucach,
- zapalenie lub uszkodzenie płuc,
- zapalenie zatok,
- rozstrzenie oskrzeli.
Zauważenie obecność krwi we flegmie należy skonsultować z lekarzem, aby podjąć odpowiednie leczenie.
Co na flegmę w gardle?
Zalegająca flegma w gardle w znaczny sposób utrudnia przełykanie czy oddychanie. Podrażniane przez nią receptory w błonie śluzowej gardła powodują odruch kaszlu, wraz z którym zostaje usunięta wydzielina. Kaszel ten z czasem może stać się męczący, zwłaszcza jeśli nie dochodzi do odrywania i wykrztuszania flegmy, z powodu jej gęstości i zwiększonej lepkości.
Aby odkrztusić i usunąć flegmę z dróg oddechowych można wspomóc się lekami, które dzięki swoim właściwościom zmniejszają lepkość śluzu, powodując jego rozrzedzenie i odrywanie od błony śluzowej. W ten sposób ułatwią odkasływanie uporczywej wydzieliny.
Leków rozrzedzających zalegającą wydzielinę oraz wykrztuśnych nie należy podawać przed snem, gdyż spływająca flegma uaktywnia odruch kaszlu, utrudniający zasypianie. Ostatnią dawkę leków można przyjąć ok. 4h przed snem.
Flegma w gardle inhalacje
Inhalacja jest to sposób wziewnego podawania leku, dzięki przeprowadzeniu go z roztworu w aerozol o drobnych cząsteczkach, które mogą dostać się głęboko do dróg oddechowych. Inhalacje przeprowadza się za pomocą inhalatora z wbudowanym nebulizatorem.
Do odkrztuszania flegmy (mokry kaszel) doskonale sprawdzi się roztwór z N-acetylocysteiną i hipertonicznym roztworem chlorku sodu (3% NaCl).N-acetylocysteina (NAC) należy do grupy mukolityków, czyli substancji powodujących zmniejszenie gęstości i lepkości śluzu. Dzięki obecności specyficznej grupy tiolowej N- acetylocysteina niszczy strukturę mucyny, doprowadzając do upłynnienia i “pocięcia” flegmy na mniejsze fragmenty łatwiejsze do odkrztuszenia. NAC podawana wziewnie osadza się na powierzchni flegmy, gdzie rozpoczyna swoje działanie.
Roztwór chlorku sodu (NaCl) o stężeniu od 1,5% do 3% nazywany jest roztworem hipertonicznym. Wyższe stężenie chlorku sodu powoduje napływ wody z błony śluzowej gardła do flegmy, dzięki czemu rozrzedza ją, upłynnia oraz zmniejsza lepkość, co ułatwia jej usuwanie z dróg oddechowych. Podczas inhalowania taką solą wskutek utraty wody może dojść do wysuszania śluzówki, dlatego warto stosować ampułki roztworów hipertonicznych z dodatkiem substancji nawilżających np. kwasem hialuronowym i/lub ektoiną.
W aptekach dostać możemy następujące roztwory do inhalacji:
- 3% roztwór NaCl (hipertoniczny) z N-acetylocysteiną,
- hipertoniczny roztwór NaCl (1,5%, 3%),
- hipertoniczny roztwór NaCl z ektoiną,
- hipertoniczny roztwór NaCl z kwasem hialuronowym.
Inhalacje roztworami hipertonicznymi lub z dodatkami ektoiny lub kwasu hialuronowego mogą być stosowane u dzieci już pierwszych dni życia.
Może zainteresować Cię także: Inhalator: jaki wybrać? Podpowiadamy! Rodzaje i typy inhalatorów. Nebulizacja dzieci i dorosłych
Flegma w gardle tabletki
Oprócz inhalacji i syropu na zalegającą flegmę, w aptekach dostępne są również łatwe do połknięcia tabletki z erdosteiną.
Erdosteina, tak jak N-acetylocysteina, należy do substancji mukolitycznych. Jest prolekiem, który w organizmie po wchłonięciu ulega przemianie do aktywnego metabolitu zawierającego grupy tiolowe rozkładające strukturę mukoprotein. W ten sposób dochodzi do “pocięcia” flegmy na mniejsze kawałki, jej upłynnienia i ułatwienia odkrztuszania.
Erdosteina może być przyjmowana przez dzieci od drugiego roku życia oraz osoby dorosłe.
Flegma w gardle syrop
Do ułatwienia usunięcia flegmy równie dobrze jak inhalacje sprawdzają się syropy, zawierające substancje mukolityczne. Jedną z nich jest karbocysteina, której działanie polega na zmianie składu wydzielanego śluzu.
Mukoproteiny są substancjami naturalnie wytwarzanymi w organizmie wchodzącymi w skład śluzu. Występują w kilku postaciach różniących się między sobą budową i właściwościami.
Karbocysteina w organizmie powoduje zwiększenie produkcji sialomucyny wiążącej wodę, która zmniejsza gęstość i lepkość śluzu. Działanie karbocysteiny opiera się na przywróceniu prawidłowego składu i ilości wydzieliny.
Syropy z karbocysteiną mogą być przyjmowane przez dzieci od drugiego roku życia oraz osoby dorosłe.
Flegma w gardle u dzieci
Flegma w gardle u dzieci jest wynikiem niedostatecznego oczyszczania nosa z kataru. Zalegająca wydzielina w nosie jest wciągana wraz z powietrzem do wnętrz jamy nosowej, gdzie przedostaje się do gardła, tworząc flegmę.
W zależności od wieku dzieciom można podawać syropy i zawiesiny lub stosować inhalacje. Powyżej 2. roku życia można stosować syrop z karbocysteiną, a od 12. roku życia można również podawać tabletki do ssania z karbocysteiną. U młodszych dzieci nie zaleca się stosowania leków rozrzedzających ze względu na niedostateczne umiejętności odkrztuszania flegmy. W ich przypadku mogą one bardziej zaszkodzić niż pomóc. Dla maluchów poniżej drugiego roku życia lepszym rozwiązaniem będą inhalacje z hipertonicznym roztworem chlorku sodu z dodatkiem ektoiny lub kwasu hialuronowego.
Flegma w gardle w ciąży
Flegma w gardle u kobiet w ciąży jest trudna do wyleczenia ze względu na ograniczenia w przyjmowaniu leków. Nie można stosować leków mukolitycznych, takich jak erdosteina czy mukoregulujących (np. karbocysteina) ze względu na brak wystarczających badań potwierdzających ich bezpieczeństwo dla płodu.
U kobiet w ciąży wspomagająco w rozrzedzaniu flegmy można stosować inhalacje z soli fizjologicznej lub soli hipertonicznej wzbogaconej o ektoinę lub kwas hialuronowy. Są one w pełni bezpieczne dla kobiet w ciąży ze względu na prosty skład oraz działanie miejscowe – brak przenikania cząsteczek roztworu do krwioobiegu. Nie wpływają na rozwój dziecka oraz nie wywołują działań niepożądanych.
Flegma w gardle domowe sposoby
Oprócz podawania leków, z flegmą można radzić sobie domowymi sposobami. Zalicza się do nich:
- picie dużej ilości wody;
- nawilżanie gardła – można do tego wykorzystać inhalacje z 0,9% roztworem NaCl z dodatkiem kwasu hialuronowego lub/i ektoiny;
- płukanie gardła naparami ziołowymi np. rumiankiem, szałwią;
- oklepywanie klatki piersiowej;
- nacieranie klatki piersiowej maściami rozgrzewającymi z dodatkiem olejków np. eukaliptusowego, sosnowego, terpentynowego, a także kamforą i mentolem. Docierające do układu oddechowego lotne składniki ułatwiają usuwanie zalegającej wydzieliny.
Flegma w gardle – kiedy udać się do lekarza?
Odkrztuszana flegma nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia, a wraz z wyleczeniem infekcji objaw ten całkowicie znika. Zalegająca ponad 4 tygodnie flegma w gardle powinna być sygnałem do konsultacji u lekarza, gdyż może być przyczyną np. refluksu żołądkowego. Obecność krwi w odkrztuszanej flegmie świadczy o poważniejszym schorzeniu i wówczas należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
Może zainteresować Cię także: Kaszel mokry – przyczyny, objawy, leczenie
