- Insulina to hormon wydzielany przez komórki trzustki, który odgrywa kluczową rolę w regulacji poziomu glukozy we krwi.
- Pomaga komórkom pobierać glukozę, która jest wykorzystywana jako źródło energii lub magazynowana w postaci glikogenu w wątrobie.
- Podwyższone stężenie insuliny we krwi może świadczyć o insulinooporności.
- Inozytole mogą poprawiać wrażliwość komórek na insulinę, co pomaga regulować poziom glukozy we krwi i zmniejszać objawy insulinooporności.
- Dowiedz się więcej o produktach z inozytolem.
Insulina – co to jest?
Insulina to hormon peptydowy wydzielany przez trzustkę, a dokładniej przez jej komórki beta. Odkrycie insuliny zawdzięczamy Frederickowi Bantingowi, który wraz ze swoimi współpracownikami dokonał tego przełomu w 1922 roku. Hormon ten jest wydzielany przez tak zwaną część wewnątrzwydzielniczą trzustki, a następnie jest uwalniany do krwi. Tam nie wiąże się z białkami osocza, lecz jest transportowany w formie rozpuszczonej.
Odkrycie insuliny zrewolucjonizowało podejście do leczenia cukrzycy i istotnie poprawiło możliwości terapeutyczne w tym zakresie, ponieważ możliwe stało się chemiczne syntetyzowanie tego związku i wytworzenie jej analogów.
Insulina budowa
Insulina jest hormonem peptydowym zbudowanym z reszt aminokwasowych, a dokładniej z 51 reszt. Związek ten składa się z dwóch łańcuchów polipeptydowych – łańcucha A oraz łańcucha B. Cechą charakterystyczną insuliny jest obecność w jej obrębie trzech mostków dwusiarczkowych (są to mostki utworzone przez dwa atomy siarki – S-S).
W czasie biosyntezy insuliny powstają produkty pośrednie takie jak proinsulina oraz peptyd C. Peptyd ten powstaje wraz z insuliną w stosunku 1:1, co sprawia, że może być wykorzystywany jako marker zachowania zdolności do syntezy insuliny oraz w diagnostyce insulinooporności, gdzie zazwyczaj jego stężenie jest podwyższone.
Jak działa insulina?
Większość z nas uważa, że insulina odpowiada przede wszystkim za obniżanie stężenia glukozy we krwi. Jest to oczywiście prawda, jednak rola insuliny jest o wiele szersza i bardziej złożona. Insulina działa na komórki docelowe – są to przede wszystkim komórki wątroby, tkanki tłuszczowej i mięśni szkieletowych. Insulina umożliwia wnikanie glukozy do tych komórek i jej wykorzystanie. Co więcej, insulina stymuluje magazynowanie glukozy w postaci glikogenu, a także hamuje rozkład zapasów glukozy (glikogen to magazyn glukozy).
Warto jednak mieć świadomość, że insulina nie reguluje tylko i wyłącznie metabolizmu węglowodanów, ponieważ zwiększa również wykorzystanie aminokwasów oraz syntezę lipidów (hamuje rozkład tłuszczów, stymulując jednocześnie ich powstawanie na drodze lipogenezy).
Hormonem, który działa antagonistycznie w stosunku do insuliny (a więc ma przeciwne działanie) jest glukagon, który również jest produkowany przez trzustkę, jednak przez jej wyspy alfa. Glukagon podwyższa poziom glukozy we krwi w stanie głodu, co ma na celu zachowanie tego ważnego związku energetycznego dla układu nerwowego (mózgu). Ponadto odwrotnie do insuliny – pobudza on rozkład glikogenu oraz utlenianie kwasów tłuszczowych. Do innych hormonów, które działają w pewnych mechanizmach przeciwnie do insuliny, zaliczamy kortyzol oraz hormon wzrostu.
Insulina a glukoza
Insulina umożliwia wnikanie glukozy do komórek docelowych i jej wykorzystanie energetyczne. Można więc powiedzieć, że hormon ten obniża stężenie glukozy we krwi, ale podwyższa jej stężenie w komórkach. Warto wspomnieć, że nie wszystkie tkanki i narządy wykorzystują glukozę dzięki działaniu insuliny. Przykładem jest tutaj mózg, jelita oraz nerki, które do wykorzystania glukozy i jej pobrania z osocza nie potrzebują insuliny.
Czynniki, które predysponują do wyrzutu insuliny, to przede wszystkim:
- wzrost stężenia glukozy we krwi – jest to najważniejszy bodziec do wyrzutu tego hormonu,
- podwyższenie poziomu aminokwasów we krwi,
- rozciąganie ścian przewodu pokarmowego – dzieje się to w mechanizmie przywspółczulnym,
- inne hormony, w tym na przykład glukozozależny peptyd insulinotropowy.
Insulina normy
W diagnostyce zaburzeń przemiany węglowodanów zastosowanie znajduje wykonanie krzywej insulinowej, która polega na pomiarach stężenia insuliny w odpowiedzi na podanie glukozy. Na takie badanie pacjent powinien się stawić na czczo, najlepiej po około 12-godzinnym wstrzymaniu się od przyjmowania pokarmów.
Badanie to wykonuje się z próbki krwi żylnej. Stężenie insuliny oznacza się aż trzykrotnie. W celu pełnej oceny zaburzeń metabolicznych korzystne jest wykonanie równoczesnego pomiaru stężenia glukozy, a więc tak zwanej próby cukrowej. Pozwala to na uzyskanie pełniejszej informacji klinicznej.
Insulina na czczo
Pierwszego pomiaru dokonuje się przed obciążeniem glukozą, a więc na czczo. Prawidłowe wartości insuliny na czczo zawierają się zazwyczaj w wartościach do 10-17 mU/ml, w zależności od danego laboratorium i metody wykonania badania.
Insulina po obciążeniu – pomiar po godzinie
Po wykonaniu pomiaru stężenia insuliny na czczo pacjentowi podaje się 75 gramów glukozy, w formie rozpuszczonej w wodzie – do spożycia doustnego. Drugiego pomiaru stężenia insuliny dokonuje się po upłynięciu godziny od spożycia glukozy. Uważa się, że stężenie insuliny w tym pomiarze nie powinno być wyższe niż 50 mU/ml.
Insulina po 2 godzinach
Ostatniego pomiaru stężenia glukozy dokonuje się po upływie 120 minut od spożycia glukozy, a więc po dwóch godzinach. W tym przypadku uważa się, że stężenie glukozy nie powinno przekraczać 30 mU/ml.
Insulina w ciąży
Okres ciąży wiąże się z wieloma zmianami w organizmie kobiety, również w odniesieniu do metabolizmu węglowodanów. Wyróżniamy tak zwaną cukrzycę ciążową, która dotyka nawet około 3-5% ciężarnych kobiet w Polsce.
Organizm kobiety w czasie ciąży staje się również bardziej insulinooporny, co wiąże się między innymi z działaniem hormonów płciowych. Cukrzyca ciążowa wymaga regularnej kontroli i odpowiedniego leczenia, ponieważ może wiązać się z poważnymi powikłaniami dla płodu. To m.in.:
- makrosomia płodu – a więc masa urodzeniowa dziecka przekraczająca 4000 g lub nadmierna masa płodu w odniesieniu do danego tygodnia ciąży,
- zwolnienie dojrzewania płuc,
- nadciśnienie płodowe,
- przerost mięśnia sercowego płodu,
- niedotlenienie płodu,
- hipoglikemia u noworodka,
- zaburzenia tolerancji glukozy u dziecka w późniejszym życiu.
Podstawowym badaniem, które pozwala na zdiagnozowanie cukrzycy ciążowej, jest krzywa cukrowa, w czasie której stężenie glukozy oznacza się na czczo oraz po 60 minutach od podania doustnego glukozy. Leczenie cukrzycy w ciąży wymaga zmiany trybu życia i włączenia odpowiedniej diety, a w jeżeli to nie wystarcza – insulinoterapii.
Dowiedz się więcej: 6 pytań do dietetyka: dieta cukrzycowa w ciąży
Insulina badanie
Ocenę stężenia insuliny we krwi wykonuje się z próbki krwi żylnej. Badanie to wykonuje się przede wszystkim w celu:
- oceny insulinooporności,
- oceny wrażliwości na insulinę,
- diagnostyki guza insulinowego (insulinomia) – czyli wyspiaka wydzielającego insulinę,
- diagnostyki hipoglikemii, a więc zbyt niskiego poziomu glukozy we krwi.
Jak czytać wynik insuliny?
Wartości prawidłowe stężenia insuliny będą się różnić w zależności od laboratorium i metody użytej do oznaczenia. Według podręcznika profesora Szczeklika wartości referencyjne dla stężenia insuliny na czczo to 3-17 mIU/litr.
O czym mówi wysoki poziom insuliny?
Podwyższone stężenie insuliny we krwi może sugerować nam rozpoznanie insulinooporności, ale konieczne jest również jednoczesne oznaczenie poziomu glukozy we krwi. Warto dodać, że pomiaru stężenia insuliny nie wykorzystujemy już obecnie do oceny czynności wewnątrzwydzielniczej trzustki.
Wysoka insulina objawy
Wysokie stężenie insuliny (w języku medycznym hiperinsulinemia) może wiązać się z pewnymi mało specyficznymi objawami klinicznymi, do których zaliczamy:
- napady poposiłkowej senności,
- napady podwyższonego apetytu, szczególnie na produkty bogate w węglowodany,
- spadki nastroju, zaburzenia depresyjne, lękowe,
- osłabienie, przewlekłe zmęczenie,
- rogowacenie ciemne – a więc zmiany o charakterze ściemniania skory, zlokalizowane w obrębie skóry szyi, karku, w okolicy pach,
- zaburzenia cyklu miesiączkowego,
- zaburzenia płodności,
- bóle kostno-stawowe.
Czym grozi wysoki poziom insuliny?
Przewlekle podwyższone stężenie insuliny może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem pewnych schorzeń internistycznych, w tym: cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, podwyższonego stężenia lipidów oraz stłuszczenia wątroby. Insulinooporność zwiększa ryzyko poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych, takich jak zawał mięśnia sercowego i udar mózgu.
Zauważono również, że hiperinsulinemia wiąże się ze wzrostem stężenia insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF), co z kolei może powodować wzrost ryzyka rozwoju niektórych nowotworów. Wynika to przede wszystkim ze stymulowania przez ten czynnik podziałów komórkowych. Co ciekawe sama cukrzyca jest czynnikiem zwiększającym ryzyko raka trzonu macicy.
Niska insulina objawy
Możemy mieć do czynienia zarówno ze zbyt wysokim, jak i zbyt niskim stężeniem insuliny we krwi. Obniżony poziom insuliny może wiązać się z takimi stanami klinicznymi, jak:
- cukrzyca typu I,
- późna faza cukrzycy typu II, kiedy mamy już do czynienia z wyczerpaniem się rezerw wewnątrzwydzielniczych trzustki,
- zapalenie trzustki,
- rak trzustki,
- silne stany stresowe, związane z nadmiernym wydzielaniem kortyzolu – hormonu stresu,
- przyjmowanie niektórych leków w tym: beta-blokerów, fenytoiny czy też kwasu nikotynowego.
Objawy związane z niskim stężeniem insuliny, zależne są od jej konkretnej przyczyny i wiążą się z rozwojem hiperglikemii.
Czym grozi niski poziom insuliny?
Niski poziom insuliny grozi przede wszystkim hiperglikemią, czyli podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Jeżeli poziom glukozy jest naprawdę wysoki, to możemy mieć do czynienia z poważnymi stanami klinicznymi, będącymi ostrymi powikłaniami cukrzycy, do których należy:
- kwasica i śpiączka ketonowa,
- zespół hiperglikemiczno-hiperosmolalny,
- kwasica i śpiączka mleczanowa.
Stany te wymagają pilnego kontaktu z lekarzem oraz intensywnego leczenia, ponieważ niosą ze sobą ryzyko poważnych konsekwencji, w tym nawet ryzyko zgonu.
Rodzaje insuliny
Insulinoterapia to jedna z najważniejszych metod leczenia cukrzycy, w tym cukrzycy ciążowej. Pierwszy raz insulinę zastosowano u człowieka w 1922 roku. Jest to podstawowy i skuteczny lek, pozwalający tak naprawdę na obniżenie każdej glikemii. Wyróżniamy kilka rodzajów insulin stosowanych w farmakoterapii cukrzycy.
Insulina szybko działająca
Jednym z rodzajów insulin jest insulina szybko działająca. Do grupy tej należą:
- insulina aspart,
- insulina glulizynowa,
- insulina lispro.
Insuliny szybko działające stosowane są bezpośrednio przed posiłkiem, co pozwala na większą dowolność w ustalaniu pory spożywania pokarmów.
Insulina długo działająca
Z kolei insuliny długo działające mają na celu utrzymywanie przez cały dzień niemal jednakowego stężenie glukozy we krwi. Stosowane są typowo raz dziennie.
Do insulin długo działających zaliczamy:
- insulinę degludec,
- insulinę detemir,
- insulinę glargine.
Jak podawać insulinę?
Insulinę podaje się podskórnie z wykorzystaniem specjalnego pena, typowo w powłoki brzucha, zewnętrzną powierzchnię ramion, ale również ud lub w pośladki. Istnieją jednak pewne wskazania dotyczące miejsc podawania. W przypadku szybko działających analogów insulin – preparat najlepiej jest podać w powłoki jamy brzusznej, gdyż ta lokalizacja cechuje się najszybszym wchłanianiem. Z kolei insulinę o długim czasie działania lepiej jest podawać w udo lub pośladek, gdzie będzie się ona wolniej i stopniowo uwalniać.
Insulina przed czy po jedzeniu?
To zależy od rodzaju stosowanego analogu. Insuliny krótko działające powinno się przyjmować około 15-30 minut przed spożyciem posiłku, natomiast insuliny szybko działające i powinno się podawać bezpośrednio przed samym posiłkiem.
Jak przechowywać insulinę?
Preparaty insuliny należy przechowywać w temperaturze od +2°C do +8°C, najlepiej w lodówce. Warto wiedzieć, że pen z naładowanym nabojem insuliny można aż przez miesiąc trzymać poza lodówką, jednak po miesiącu konieczna jest jego wymiana na nowy. Pena nie powinno się narażać na skrajne temperatury oraz duże nasłonecznienie.
Insulina skutki uboczne
Każdy lek, również insulina, może wiązać się z wystąpieniem pewnych działań niepożądanych, do których należy przede wszystkim:
- niedocukrzenie, a więc hipoglikemia, o której mówimy wtedy, gdy stężenie glukozy we krwi wynosi mniej, niż 55 mg/dl,
- reakcja alergiczna w miejscu podania preparatu,
- lipodystrofia poinsulinowa – a więc zanik tkanki tłuszczowej w miejscu podawania insuliny, co prawdopodobnie ma podłoże immunologiczne,
- obrzęki kończyn dolnych, okolicy krzyżowej, obrzęki powiek – mają typowo przejściowy charakter,
- niekiedy przyrost masy ciała – dlatego tak ważna jest równoczesna aktywność fizyczna i odpowiednia dieta.
Podsumowując, zaburzenia związane z metabolizmem węglowodanów i insuliną są w kręgu zainteresować diabetologów. Jeżeli podejrzewamy u siebie możliwość występowania choroby metabolicznej związanej z węglowodanami – warto udać się do swojego lekarza rodzinnego, który po zbadaniu pacjenta i wykonaniu odpowiednich badań zadecyduje o dalszym postępowaniu. Pomiar glikemii na czczo jest jednym z podstawowych badań przesiewowych, które warto wykonywać, by wykryć cukrzycę na wczesnym etapie, gdy jeszcze nie rozwinęły się jej powikłania.
Może zainteresować Cię także: Fertistim dla kobiet – inozytol w saszetkach. Na PCOS, insulinooporność i przedłużające się starania o dziecko
