- Insulinooporność to stan, w którym komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na działanie insuliny, co prowadzi do podwyższonego poziomu glukozy we krwi.
- Objawy insulinooporności to m.in. senność po posiłku, napady głodu, zaburzenia nastroju, zmęczenie, przyrost masy, problemy z koncentracją i skupieniem uwagi.
- Leczenie polega na zmianie stylu życia – wprowadzenie zbilansowanej diety oraz regularnej aktywności.
- Inozytole wpływają na poprawę wrażliwości komórek na insulinę, co prowadzi do lepszego wykorzystania glukozy przez organizm i obniżenia poziomu cukru we krwi.
- Dowiedz się więcej o suplementacji inozytolem.
Insulinooporność co to jest?
Insulinoopornością nazywamy stan, którego istotą jest obniżenie wrażliwości komórek na insulinę, pomimo jej prawidłowego, a nawet podwyższonego stężenia we krwi (hiperinsulinemii). Na wystąpienie insulinooporności składają się zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe, a więc związane ze stylem życia – do rozwoju insulinooporności predysponuje przede wszystkim otyłość.
Po co jest insulina?
Insulina to hormon produkowany przez trzustkę, którego rolą jest regulowanie gospodarki węglowodanowej organizmu. Insulina reguluje jednak nie tylko stężenie glukozy we krwi, ale przede wszystkim odpowiada za umożliwienie wykorzystania glukozy, tłuszczów i białek przez komórki organizmu. Można więc powiedzieć, że insulina zmniejsza stężenie glukozy we krwi, ale zwiększa stężenie tego cukru w komórkach.
Wydzielanie insuliny jest pobudzane przez pewne bodźce, do których należy:
- podwyższenie stężenia glukozy we krwi – co ma miejsce na przykład po posiłku,
- wzrost stężenia aminokwasów we krwi,
- działanie innych hormonów – w tym glukozozależnego peptydu insulinotropowego oraz peptydu glukagonopodobnego,
- stymulacja układu przywspółczulnego – co ma miejsce w czasie rozciągania ścian przewodu pokarmowego (w czasie trawienia).
Insulinooporność a stan przedcukrzycowy
Insulinooporność i stan przedcukrzycowy nie są tożsamymi zjawiskami, ale należy mieć świadomość, że mogą ze sobą współwystępować. Stanem przedcukrzycowym nazywamy zaburzenie przemiany glukozy, którego nie możemy jeszcze zakwalifikować jako cukrzycy.
O stanie przedcukrzycowym mówimy wówczas, gdy glikemia na czczo zawiera się w wartościach pomiędzy 100-125 mg/dl (wówczas mówimy o nieprawidłowej glikemii na czczo) lub w sytuacji, gdy stężenie glukozy we krwi po 2 godzinach od obciążenia glukozą zawiera się w wartościach pomiędzy 140-199 mg/dl – taki stan nazywamy nieprawidłową tolerancją glukozy. Są to tak zwane wartości pośrednie glikemii, które nie są prawidłowe, ale nie pozwalają jeszcze na postawienie diagnozy cukrzycy.
Insulinooporność a zespół metaboliczny
Zespół metaboliczny to pewien zbiór stanów klinicznych, które istotnie zwiększają ryzyko rozwoju schorzeń sercowo-naczyniowych. Na zespół metaboliczny może składać się:
- otyłość brzuszna – o tym rodzaju otyłości mówimy, gdy obwód talii przekracza 94 cm u mężczyzn i 80 cm u kobiet,
- nadciśnienie tętnicze,
- zaburzenia przemiany węglowodanów – gdy stężenie glukozy we krwi na czczo wynosi powyżej 100 mg/dl,
- zaburzenia przemiany lipidów – a dokładniej podwyższone stężenie triglicerydów i obniżone stężenie tak zwanego dobrego cholesterolu, a więc frakcji HDL.
Jeżeli pacjent spełnia przynajmniej trzy kryteria, mówimy wówczas, że boryka się z zespołem metabolicznym. Insulinooporność i zespół metaboliczny to również nie są synonimy, jednak stany te mogą ze sobą współwystępować i wspólnie zwiększać ryzyko poważnych zdarzeń kardiologicznych.
Insulinooporność a otyłość
Insulinooporność i otyłość są ze sobą ściśle związane, ponieważ otyłość to jedna z najważniejszych przyczyn insulinooporności. Dzieje się tak, ponieważ tkanka tłuszczowa trzewna uwalnia wolne kwasy tłuszczowe, które hamują wychwyt i zużycie glukozy, co z kolei podwyższa jej stężenie we krwi, a tym samym prowadzi do uwalniania insuliny i tym samym prowadzi do hiperinsulinemii.
Natomiast, co ciekawe, podwyższony poziom insuliny prowadzi do zmniejszenia się liczby receptorów przeznaczonych dla insuliny w obrębie komórek, co uniemożliwia działanie insuliny i tym samym wychwyt glukozy przez tkanki docelowe. Mamy tutaj do czynienia z błędnym kołem, gdzie wzrost stężenia insuliny i otyłość stają się samonapędzającymi się mechanizmami. Ponadto insulina zwiększa apetyt, co dodatkowo predysponuje do pogłębienia się otyłości, a tym samym – insulinooporności.
Insulinooporność przyczyny
Insulinooporność wiąże się ze spadkiem wrażliwości komórek na insulinę, przy czym nie zawsze wynika ona z nieprawidłowej masy ciała.
W niektórych przypadkach mamy do czynienia z tak zwaną insulinoopornością uwarunkowaną genetycznie. Mowa tutaj zespołach lipodystrofii (na przykład zespole Seipa-Berardinellego). W tych przypadkach dochodzi do mutacji genetycznych – na przykład w obrębie receptora dla insuliny, co sprawia, że insulina nie może zadziałać na komórki.
Z insulinoopornością możemy mieć również do czynienia w przebiegu niektórych schorzeń nowotworowych. Mowa tutaj o guzie insulinowym (insulinoma) zbudowanym z komórek produkujących insulinę. Warto jednak zaznaczyć, że w tym przypadku mamy do czynienia z obniżonym lub prawidłowym stężeniem glukozy we krwi pacjenta.
Co nasila insulinooporność?
Insulinooporność nasilana jest przede wszystkim przez nieprawidłowy styl życia, a więc dietę bogatą w produkty wysoko przetworzone i cukry proste, przejadanie się, a także niską aktywność fizyczną i siedzący tryb życia. Inne czynniki mogące pogorszyć przebieg tej przypadłości to:
- niedobór witaminy D,
- stosowanie niektórych leków (na przykład kwetiapiny czy niektórych preparatów hormonalnych),
- czynniki emocjonalne, stres, co wiąże się z nadmiarem kortyzolu.
Insulinooporność objawy
Symptomy związane z insulinoopornością nie są raczej zbyt charakterystyczne. Objawy insulinooporności to przede wszystkim:
- senność pojawiająca się po posiłku,
- napady głodu, szczególnie apetyt na posiłki bogate w węglowodany,
- zaburzenia nastroju,
- zmęczenie,
- przyrost masy ciała,
- problemy z koncentracją, skupieniem uwagi,
- zmiany skórne – charakterystyczne dla tej przypadłości jest rogowacenie ciemne, czyli ciemne zabarwienie skóry w obrębie skóry karku, szyi, pach, pachwin, czasami również zmiany trądzikowe,
- zaburzenia miesiączkowania,
- ograniczenie płodności, niepłodność,
- bóle stawów – mogą być związane ze wzrostem stężenia kwasu moczowego we krwi, ale również z samym przyrostem masy ciała.
Jak wygląda brzuch insulinowy
W przypadku insulinooporności częściej mamy do czynienia z otyłością trzewną, a więc sytuacją, gdy tkanka tłuszczowa lokuje się w obrębie brzucha, ale również dookoła narządów, w obrębie wnętrza jamy brzusznej. Taki rodzaj otyłości jest niebezpieczny ze względu na istotny wzrost ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych (takich jak zawał mięśnia sercowego czy udar mózgu).
Po czym poznać wyrzut insuliny?
Wzrost stężenia insuliny we krwi może wiązać się z pojawieniem się pewnych objawów. Są one związane z nagłym spadkiem poziomu glukozy we krwi, po początkowym jej wzroście, związanym ze spożyciem pokarmu. Po wyrzucie insuliny dochodzi do spadku poziomu glukozy, co może powodować pojawienie się senności, zmęczenia, zawrotów głowy, a także uczucia głodu. Może pojawić się również drżenie rąk i pocenie się. Do wyrzutu insuliny predysponują przede wszystkim pokarmy bogate w cukry proste, a więc słodycze, słodkie napoje, a także produkty z białej mąki.
Jakie badania na insulinooporność?
Na czym polega diagnostyka insulinooporności? Najważniejsze badania laboratoryjne, jakie wykonuje się w trakcie diagnozowania tej przypadłości, to oznaczenie:
- stężenia glukozy na czczo,
- stężenia insuliny na czczo,
- wykonanie testu obciążenia glukozą – badanie to pozwala na rozpoznanie stanu przedcukrzycowego i cukrzycy,
- wskaźnika HOMA-IR,
- lipidogramu,
- stężenia kwasu moczowego.
Nie ma jednego, konkretnego badania, które pozwala nam na postawienie rozpoznania insulinooporności. Przez wielu lekarzy i badaczy przypadłość ta nie jest zaliczana do odrębnej grupy schorzeń, lecz jest mechanizmem towarzyszącym otyłości (poza nielicznymi przypadkami uwarunkowanymi mutacjami genetycznymi – wspomniane już lipodystrofie).
Insulinooporność norma
Odnosząc się do wskaźnika HOMA, zgodnie z literaturą medyczną – aktualnie brakuje standaryzacji i określenia punktu odcięcia, od którego rozpoznaje się insulinooporność, co sprawia, że nie ma jednego kryterium, pozwalającego na postawienie diagnozy.
W odniesieniu do stężenia insuliny uznaje się, że prawidłowe wartości tego hormonu we krwi powinny wynosić:
- na czczo mniej niż 25 mj.m./l,
- po 30 minutach od obciążenia glukozą – 30-230 mj.m./l,
- po 1 godzinie od obciążenia glukozą – 18-276 mj.m./l,
- po 2 godzinach od obciążenia glukozą – 16-166 mj.m./l.
Z kolei po 3 godzinach od obciążenia glukozą, wartość stężenia insuliny powinna być już podobna do wartości osiąganych na czczo.
Insulinooporność leczenie
Najważniejszym krokiem terapeutycznym jest osiągnięcie prawidłowej masy ciała i przeciwdziałanie otyłości. Pierwszym krokiem powinna być zmiana stylu życia, a więc wprowadzenie zbilansowanej diety, ubogiej w produkty wysoko przetworzone oraz cukry proste. Do diety należy koniecznie dołączyć odpowiednio dobraną aktywność fizyczną. Jeżeli to nie pomaga – wskazane może być dołączenie farmakoterapii.
Insulinooporność leki
Leczenie farmakologiczne jest tak naprawdę leczeniem drugiego rzutu, zaraz po zmianie trybu życia. Należy mieć świadomość, że leki nie zastąpią w tym przypadku zmiany nawyków. W terapii insulinooporności stosuje się niekiedy metforminę – substancję powszechnie stosowaną w leczeniu stanu przedcukrzycowego, zespołu policystycznych jajników oraz cukrzycy. Zastosowanie znajdują jeszcze między innymi tiazolidynony, a więc leki zaliczane do grupy substancji przeciwcukrzycowych.
Inozytole na insulinooporność
Na rynku znajdziemy również preparaty zawierające w swoim składzie inozytol, witaminę D, witaminę B6 oraz kwas foliowy. Niektóre badania udowadniają, że mio-inozytol może okazać się pomocny w regulowaniu gospodarki hormonalnej oraz parametrów metabolicznych, w tym w przebiegu insulinooporności. Należy mieć jednak świadomość, że sama suplementacja nie wystarczy, by uporać się z problemem insulinooporności. Konieczna jest zmiana stylu życia i utrata masy ciała.
Insulinooporność dieta
Jak już wspomnieliśmy, utrata masy ciała i zmiana nawyków żywieniowych to kluczowy krok w celu opanowania insulinooporności. Wskazana jest dieta o niskim indeksie glikemicznym. Czego nie jeść przy insulinooporności? Konieczne jest zrezygnowanie z fast foodów, żywności wysoko przetworzonej oraz bogatej w cukry proste. W celu dobrania odpowiedniej diety warto skonsultować się z doświadczonym dietetykiem, który dobierze posiłki zgodnie z naszym zapotrzebowaniem kalorycznym.
Dowiedz się więcej: Insulinooporność a dieta: wykluczenie cukru, niski IG i co jeszcze? Ważne wskazówki
Insulinooporność a aktywność fizyczna
W celu zwalczenia insulinooporności konieczne jest wprowadzenie do swojego życia regularnej aktywności fizycznej. Ważne jest, aby ćwiczyć przynajmniej trzy razy w tygodniu, po około 30-45 minut.
Jakie ćwiczenia na insulinooporność?
To, jaki rodzaj aktywności fizycznej wybrać, uzależnione jest od indywidualnych upodobań. W celu zaadaptowania się do regularnego ćwiczenia polecane są takie sporty jak: marsz, rower, pływanie, marszobieg czy też aerobik wodny. Jeżeli mamy jakiekolwiek ograniczenia ruchowe oraz nie wiemy, jaki sport będzie dla nas najlepszy, to warto udać się na konsultację do doświadczonego trenera.
Jak zapobiegać insulinooporności?
Jeżeli nie wynika ona z rzadkich przypadków uwarunkowanych genetycznie, to zdecydowanie tak. Najważniejszą kwestią jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała, regularna aktywność fizyczna i dobrze zbilansowana dieta. Kluczowy jest również dobrostan psychiczny. W przypadku spadku nastroju, zaburzeń lękowych, zaburzeń odżywiania czy depresji – konieczna jest konsultacja psychiatryczna i psychologiczna.
Podsumowując insulinooporność to stan ściśle związany z otyłością i zaburzeniami gospodarki węglowodanowej. Walka z tą przypadłością zależy przede wszystkim od nas samych oraz od zmiany codziennych nawyków. Podejrzewając u siebie insulinooporność, warto udać się do lekarza, który wykona odpowiednie badania w celu wykluczenia schorzeń, takich jak: stan przedcukrzycowy, cukrzyca, hiperlipidemia, hiperurykemia czy nadciśnienie tętnicze. Konieczne może być również wsparcie dietetyczne.
Może zainteresować Cię także: PCOS – objawy, przyczyny, diagnostyka, leczenie. PCOS a ciąża. Kompendium wiedzy o PCOS.
