Co to jest N-acetylocysteina (NAC)?
N-acetylocysteina (NAC) to acetylowany odpowiednik endogennego aminokwasu L-cysteiny. Od ponad 50 lat jest ceniona za właściwości mukolityczne (rozrzedzające wydzielinę w płucach), ale nie tylko.
Oprócz rozrzedzających gęstą wydzielinę właściwości acetylocysteina wykazuje także działanie:
- przeciwutleniające,
- zmniejszające przyczepność bakterii do nabłonka gardła,
- odtruwające w przypadku zatrucia paracetamolem.
Jak działa N-acetylocysteina?
Większość zakażeń dróg oddechowych jest powodowana przez wirusy. Wówczas dochodzi do przekrwienia błony śluzowej, obrzęku i nadmiernego wydzielania śluzu o początkowo bezbarwnym zabarwieniu. W kolejnej fazie wydzielina zagęszcza się, a domieszka komórek złuszczonego nabłonka oddechowego oraz komórek odpornościowych powoduje zmianę koloru plwociny na żółto-zielony. Opisywana zmiana barwy jest często mylnie utożsamiana z nadkażeniem bakteryjnym, co przyczynia się do niepotrzebnego i pochopnego stosowania antybiotyków. Należy pamiętać, że niemal 90% infekcji górnych dróg oddechowych ma podłoże wirusowe. Wówczas stosuje się wyłącznie leczenie objawowe, kiedy to jedną ze strategii jest stosowanie leków rozrzedzających gęstą wydzielinę jak N-acetylocysteina.
W trakcie infekcji wydzielina w drogach oddechowych przybiera gęsty i lepki charakter. Aparat rzęskowo-śluzowy staje się niewystarczająco wydolny, przez co plwocina zalega w świetle drzewa oskrzelowego.
By rozrzedzić wydzielinę, koniecznie jest rozbijanie wiązań disiarczkowych pomiędzy cząsteczkami obecnymi w śluzie, a właśnie na takim mechanizmie opiera się działanie acetylocysteiny. Badania naukowe wykazały, że już 200 mg acetylocysteiny podawane 2 razy dziennie zmienia skład plwociny u pacjentów z przewlekłym zapaleniem oskrzeli. N-acetylocysteina pozwala na:
- zmniejszenie objętości odkrztuszanej wydzieliny,
- redukcję częstotliwości kaszlu,
- łatwiejsze odkrztuszanie plwociny,
- prawdopodobne skrócenie czasu trwania infekcji,
- łagodzenie objawów infekcji dróg oddechowych.
Właściwości leku dodatkowo wspierają leczenie infekcji bakteryjnych wywołanych zakażeniem dwoinki zapalenia płuc i pałeczki grypy poprzez zmniejszenie przyczepności drobnoustrojów do nabłonka gardła.
Ponadto przeciwutleniające właściwości acetylocysteiny są szczególnie cenione u pacjentów nałogowo palących tytoń. Wśród palaczy dochodzi do nadmiernej produkcji wolnych rodników w wyniku szkodliwego działania dymu papierosowego. Stosowanie acetylocysteiny nie tylko poprawia pracę aparatu rzęskowo-śluzowego, ale także chroni oskrzela przed szkodliwymi, wolnymi rodnikami.
Kiedy stosować NAC?
Wskazania do stosowania N-acetylocysteiny obejmują leczenie takich chorób, jak:
- ostre zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych związane z wytwarzaniem gęstej wydzieliny
— np. ostre zapalenie oskrzeli, zapalenie zatok, nieżyt nosa, - przewlekłe choroby dróg oddechowych związane z wydzielaniem śluzowej lub śluzowo-ropnej plwociny
— np. przewlekłe zapalenie zatok czy oskrzeli, mukowiscydoza, - wysiękowe zapalenie ucha,
- rozedma płuc,
- rozstrzenie oskrzeli,
- kaszel palacza.
Produkty z N-acetylocysteiną
N-acetylocysteina dostępna jest w formie preparatów przyjmowanych doustnie, roztworów do nebulizacji i zakraplania oraz sprayów do nosa. Niektóre produkty dostępne na polskim rynku zawierają dodatkowo w składzie hipertoniczny roztwór chlorku sodu (3% NaCl).
W infekcjach ucha, płuc, oskrzeli czy zatok acetylocysteina z dodatkiem hipertonicznego roztworu chlorku sodu powoduje zwiększony napływ wody do zalegającej wydzieliny. W efekcie wraz z acetylocysteiną skuteczniej rozrzedza gęstą plwocinę, ułatwiając jej usunięcie.
Spraye do nosa z acetylocysteiną i hipertonicznym roztworem chlorku sodu powinny być dawkowane po 2-3 rozpylenia do każdego otworu nosowego, 2-3 razy dziennie przez maksymalnie 10 dni.
Dawkowanie acetylocysteiny w formie preparatów przeznaczonych nebulizacji i zakraplania zależy od formy podawania leku:
- nebulizacja — 1 ampułka, 1-2 razy dziennie przez 5 do 10 dni,
- zakraplanie, płukanie uszu, nosa lub zatok — pół bądź 1 ampułka na aplikację,
- stosowanie dotchawiczo-oskrzelowe — pół ampułki podawane 1-2 razy dziennie.
Przeciwwskazania do stosowania N-acetylocysteiny
Acetylocysteina (NAC) nie może być stosowana:
- u osób ze stwierdzoną nadwrażliwością na którykolwiek ze składników leku,
- u dzieci poniżej 2. roku życia.
W przypadku ciąży, jak i okresu karmienia piersią producenci leków z acetylocysteiną zalecają ostrożność i stosowanie wyłącznie w niezbędnych przypadkach oraz pod nadzorem lekarza.
N-acetylocysteina dla dzieci
Acetylocysteina w preparatach doustnych, donosowych, przeznaczonych do nebulizacji i zakraplania jest dozwolona u dzieci powyżej 2. roku życia. W przypadku niemowląt i dzieci poniżej 2. roku życia stosowanie acetylocysteiny może doprowadzić do nadmiernego nagromadzenia rozrzedzonej wydzieliny w oskrzelach, co przy utrudnionym odkrztuszaniu może spowodować niedrożność dróg oddechowych.
Z kolei w przypadku dzieci powyżej 2. roku życia acetylocysteina jest zalecana w ostrych i przewlekłych chorobach dróg oddechowych związanych z wydzielaniem gęstej wydzieliny (wymienione powyżej).
Z czym nie łączyć acetylocysteiny?
Acetylocysteina nie może być łączona z lekami hamującymi odruch kaszlu jak np. kodeina czy lewodropropizyną. Zablokowanie fizjologicznego odruchu kaszlu spowoduje nagromadzenie rozrzedzonej wydzieliny w oskrzelach.
W przypadku antybiotykoterapii należy zachować co najmniej 2-godzinny odstęp między przyjęciem acetylocysteiny a antybiotyku.
Ponadto podawanie acetylocysteiny u pacjentów przyjmujących leki na bazie nitrogliceryny powinno zostać każdorazowo skonsultowane z lekarzem ze względu na ryzyko obniżenia ciśnienia krwi i wywołania bólu głowy.
Stosowanie N-acetylocysteiny z preparatami rozszerzającymi drogi oddechowe lub obkurczającymi naczynia krwionośne powinno trwać przez możliwie najkrótszy czas.
N-acetylocysteina możliwe skutki uboczne
N-acetylocysteina to bezpieczny lek, co potwierdzają liczne badania kliniczne. Natomiast u niektórych pacjentów może wywołać niewielkie efekty niepożądane. Skutki uboczne acetylocysteiny to najczęściej:
- nudności,
- wymioty,
- skurcz oskrzeli (najczęściej u chorych na astmę oskrzelową),
- uczucie pieczenia po aplikacji,
- wyciek z nosa.
Może zainteresować Cię także: Kaszel mokry – przyczyny, objawy, leczenie
