Najczęstsze przyczyny zaparć
Najczęściej przyczyna zaparć jest nieznana – są to tak zwane zaparcia idiopatyczne, które dotyczą ponad 90% osób. Znane przyczyny można uszeregować następująco:
- na poziomie samego jelita to: hemoroidy (żylaki odbytu), szczeliny odbytu, zespół jelita drażliwego (IBS, postać
z zaparciami), uchyłkowatość, przepuklina, choroba Hirschprunga (wrodzony brak zwojów nerwowych w ścianie jelita) oraz nowotwory; - stosowane leki: NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak kwas acetylosalicylowy, ibuprofen),opioidy
(np. morfina), preparaty uzupełniające niedobór żelaza, część leków na nadciśnienie, doustne środki antykoncepcyjne,
a także leki na chorobę Parkinsona, niektóre leki przeciwdepresyjne i część przeciwpadaczkowych; - choroby kobiece: endometrioza, guzy jajnika i macicy;
- choroby mózgu: choroby naczyniowe mózgu, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, guzy, zmiany pourazowe;
- choroby endokrynologiczne: cukrzyca, niedoczynność tarczycy, niedoczynność przysadki, nadczynność przytarczyc;
- ciąża;
- choroby psychiczne: depresja, jadłowstręt psychiczny.
To tylko część długiej listy przyczyn powstawania zaparć.
Zaparcie – kiedy iść do lekarza
Sądzi się, że zaparcie jest powszechną, niegroźną dolegliwością. Jest tak, o ile nie występują inne sygnały alarmowe. Należy być czujnym, jeżeli zaparcie jest objawem nowym, z którym wcześniej nie mieliśmy do czynienia. Alarmująca jest poza tym:
- gorączka,
- krew w stolcu (zarówno widoczna, jak i niewidoczna gołym okiem, tzw. utajona),
- spadek masy ciała (oczywiście, o ile chory nie miał intencji odchudzania się),
- niedokrwistość (anemia, widoczna w badaniu morfologii krwi),
- ból brzucha, który budzi pacjenta w nocy,
- występowanie w rodzinie poważnych chorób jelit (raka jelita grubego, choroby Leśniowskiego-Crohna).
Obecność tych objawów zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia choroby organicznej i wymaga konsultacji lekarskiej. Lekarz po zebraniu szczegółowego wywiadu dotyczącego zarówno wypróżnień, jak i aktualnych i przebytych chorób oraz przyjmowanych leków, po badaniu zdecyduje o ewentualnym zleceniu badań dodatkowych: zarówno z krwi (morfologia, ewentualnie glukoza, wapń, TSH), jak i ze stolca (na obecność krwi utajonej).
Szybkie sposoby radzenia sobie z zaparciami
Lista środków na zaparcia jest długa, zanim do niej przejdziemy, warto przyjrzeć się metodom niefarmakologicznym.
To dieta bogata w błonnik oraz duża ilość wody, a także wysiłek fizyczny. Zaobserwowano, że w Afryce, gdzie ludzie spożywają znacznie więcej pokarmów bogatych w błonnik, zaparcia występują bardzo rzadko.
Świetnym źródłem błonnika są otręby pszenne, muesli oraz owoce (np. jabłka i pomarańcze). Doskonałym domowym sposobem na zaparcie jest zjedzenie kilku śliwek wcześniej namoczonych.
Uwaga: ilość błonnika w diecie należy zwiększać stopniowo, a w razie braku tolerancji (objawia się wzdęciami, przelewaniem, kurczowym bólem brzucha) – wybrać alternatywę w postaci babki płesznik.
3 litry płynów (woda, herbata, soki, napoje mleczne) dzienne to w zaparciach absolutne minimum. Rano na czczo warto sięgnąć po zsiadłe mleko, kefir, bądź wodę z miodem.
Elementem radzenia sobie z zaparciami jest też wykształcenie w sobie nawyku spokojnego wypróżniania przez 15-20 minut, bez nadmiernego parcia, po śniadaniu. Najlepsza do defekacji jest postawa kuczna, nie siedząca – można pod nogi podstawić stołeczek. Systematyczna aktywność fizyczna (np. gimnastyka, spacery) to kolejny sposób na radzenie sobie
z zaparciami.
Jeśli te sposoby nie przynoszą efektu, warto zastanowić się nad leczeniem farmakologicznym. Zaczynamy od środków typu laktuloza, czopki glicerynowe, senes lub bisakodyl. Warto zdać sobie sprawę z faktu, że senesu i bisakodylu nie można stosować zbyt często – należy pamiętać o zjawisku ” rozleniwienia jelit” wskutek stosowanych leków. Dlatego lepszą alternatywą będą czopki glicerynowe lub laktuloza. Dawkę dobiera się metodą prób i błędów. W razie nieskuteczności jednego leku, niekiedy można łączyć 2 środki.
