- Nukleotydy są podstawowymi jednostkami budulcowymi kwasów nukleinowych, takich jak DNA i RNA.
- Składają się z trzech elementów: zasady azotowej, cukru (deoksyryboza w DNA, ryboza w RNA) oraz reszty kwasu fosforowego.
- Wspomagają pracę układu nerwowego. Uczestniczą w regeneracji i odbudowie uszkodzonych komórek.
- Oprócz tego, biorą udział w produkcji komórek odpornościowych, dlatego wskazane są profilaktycznie w okresie wzmożonej zachorowalności w celu wzmocnienia organizmu.
- Sprawdź, w których produktach znajdziesz nukleotydy.
Nukleotydy – co to jest?
Nukleotydy to organiczne cząsteczki, których budowa umożliwia im łączenie się w długie łańcuchy. W ten sposób tworzą związki kluczowe dla funkcjonowania organizmu, m.in. kwasy nukleinowe DNA i RNA, które odpowiadają za przechowywanie informacji genetycznej oraz wykorzystywanie jej do syntezy białek. Z tego względu nukleotydy uczestniczą właściwie we wszystkich procesach zachodzących w organizmie.
Nukleotydy – budowa
Nukleotydy mają zaskakująco prostą budowę, zwłaszcza w porównaniu do roli, jaką odgrywają w organizmie. Składają się z 3 elementów:
- zasady azotowej – najważniejsze to adenina, tymina (w łańcuchu RNA zamiast niej obecny jest uracyl), cytozyna lub guanina,
- reszty cukrowej – w DNA występuje cukier o nazwie deoksyryboza, a w RNA – ryboza,
- grupy fosforanowej – łączy się z resztą cukrową kolejnego nukleotydu i w ten sposób tworzy szkielet łańcucha kwasów nukleinowych.
Połączenie zasady azotowej z resztą cukrową tworzy nukleozydy: adenozynę, tymidynę, urydynę, cytydynę i guanozynę. Z kolei dodatek grupy fosforanowej buduje pełne nukleotydy. Ich ułożenie w odpowiedniej sekwencji koduje poszczególne aminokwasy. Każdy z nich zapisany jest poprzez 3 kolejno występujące po sobie zasady azotowe, tzw. kodon. Na przykład arginina zakodowana jest w sekwencji cytozyna-guanina-uracyl (CGU).
Rodzaje nukleotydów
Najważniejsze różnice dotyczą tego, z czego zbudowane są nukleotydy. Każdy z nich zawiera nukleozyd z jedną z pięciu zasad azotowych, do którego potem przyłączają się grupy fosforanowe. Różnice dotyczą ich liczby – jedną zawierają monofosforany, np. urydyny (UMP) czy cytydyny (CMP). Przy dwóch mówimy o difosforanach, np. adenozynodifosforan (ADP), a przy trzech – o trifosforanach, z których najpopularniejszy to ATP (adenozynotrifosforan).
Inny podział obejmuje pełnione przez nukleotydy funkcje:
- strukturalne,
- energetyczne,
- sygnalizacyjne,
- regulacyjne.
Nukleotydy – właściwości
Nukleotydy to związki, które odpowiadają w organizmie za wiele podstawowych procesów, niezbędnych do jego działania. Przede wszystkim mówimy tu o przechowywaniu informacji genetycznej – tę funkcję pełni DNA. Z kolei RNA służy do skopiowania danych zakodowanych w DNA. Taki łańcuch stanowi później matrycę, z której wyspecjalizowane struktury (rybosomy) odczytują sekwencję nukleotydów i na tej podstawie wytwarzają białka budujące enzymy, receptory, hormony itp.
Inną ważną funkcją nukleotydów jest transport energii. Adenozynotrifosforan (ATP) to swego rodzaju bateria – obecne w nim wiązania magazynują duże dawki energii, która wykorzystywana jest do przeprowadzania wszystkich procesów w organizmie.
Oprócz tego uczestniczą m.in. w procesach oddychania komórkowego, metabolizmu glukozy, regulacji podziałów komórkowych, odpowiedzi immunologicznej i wielu innych.
Kiedy stosować nukleotydy?
Nukleotydy są na bieżąco syntetyzowane w organizmie, niestety czasem zapotrzebowanie na te związki wzrasta. Może to wynikać np. z urazów, chorób czy infekcji, w wyniku których dochodzi do uszkodzenia komórek czy tkanek. Do ich odbudowy niezbędna jest większa niż zwykle ilość nukleotydów, a to może spowodować ich niedobór.
Nukleotydy na odporność
Nukleotydy uczestniczą w produkcji komórek odpornościowych. Ich prawidłowa ilość jest szczególnie ważna u dzieci, kiedy układ odpornościowy rozwija się i kształtuje. Badania wykazały, że obecność nukleotydów w mleku modyfikowanym wzmacnia odporność niemowląt porównywalnie do tych karmionych piersią.
U dzieci powyżej 3. roku życia można zastosować suplementy diety na odporność. Zwykle zawierają one dodatkowo cynk, witaminę D i inne składniki wspomagające pracę układu immunologicznego. Wskazane są profilaktycznie w okresie jesienno-zimowym oraz w celu wzmocnienia organizmu w przypadku częstych infekcji.
Nukleotydy na układ nerwowy
Nukleotydy wspomagają pracę układu nerwowego, a także uczestniczą w jego regeneracji i odbudowie uszkodzonych komórek. Dlatego są stosowane m.in. w łagodzeniu bólu towarzyszącego polineuropatii. Może ona wynikać z różnych przyczyn, np.:
- cukrzycy,
- nadużywania alkoholu,
- chorób genetycznych,
- nowotworów,
- stanów zapalnych,
- chorób autoimmunologicznych.
Jeden z nukleotydów – monofosforan urydyny – nasila działanie czynnika wzrostu nerwów, przez co wzmacnia proces powstawania nowych neuronów. Jest on często stosowany razem z monofosforanem cytydyny, co potęguje działanie nukleotydów.
W preparatach z takim składem można też spotkać witaminy z grupy B, które również wspomagają regenerację układu nerwowego. Nie są one jednak zawsze wskazane, ponieważ mogą ingerować w metabolizm stosowanych jednocześnie leków, a w nadmiarze paradoksalnie także powodować neuropatię. Dlatego, jeśli nie ma wyraźnej konieczności stosowania witamin z grupy B, warto wybrać preparat, który ich nie zawiera.
Nukleotydy na jelita
Badania wykazały, że suplementacja nukleotydów u niemowląt zmniejsza częstość występowania i czas trwania biegunki. Mogą także zwiększać wchłanianie żelaza i wzmacniać jelita po urazach ich śluzówki. Ponieważ korzystnie wpływają na kondycję nabłonka przewodu pokarmowego, bada się ich wpływ na kontrolę i łagodzenie objawów chorób przewlekłych, takich jak zespół jelita drażliwego.
Nukleotydy w pożywieniu
Naturalnie nukleotydy występują w wielu produktach spożywczych. Ich najbogatsze źródła to:
- mięso,
- podroby, np. wątróbka,
- ryby i owoce morza,
- mleko i jego przetwory,
- jajka,
- drożdże,
- warzywa strączkowe.
Ponadto bardzo ważna jest odpowiednia dawka nukleotydów dla dzieci. Są one obecne w mleku mamy, ponieważ szybko rozwijający się organizm noworodka potrzebuje ich w znacznych ilościach. Dodatkowo można znaleźć nukleotydy w mleku modyfikowanym – jest ono wzbogacane w te związki, żeby odwzorować skład i właściwości pokarmu naturalnego. Dzięki temu takie mleko wspiera układ odpornościowy, wspomaga zdrowie jelit, a także ogólny wzrost i rozwój malucha.
Nukleotydy przeciwwskazania
Jedynym poważnym przeciwwskazaniem dla stosowania nukleotydów jest dna moczanowa. Przebiega ona z nadmiarem kwasu moczowego, który powstaje m.in. podczas metabolizmu niektórych nukleotydów. Ich suplementacja może podnieść poziom kwasu moczowego i zaostrzyć objawy choroby.
Nukleotydy w ciąży
Zapotrzebowanie na nukleotydy w ciąży wzrasta ze względu na intensywny rozwój płodu, warto więc wzbogacić dietę o ich naturalne źródła. Suplementy diety nie są przeciwwskazane, jednak obecnie brakuje obszernych badań klinicznych dotyczących ich bezpieczeństwa wśród przyszłych mam. Dlatego ich stosowanie zawsze warto omówić z lekarzem.
Nukleotydy – skutki uboczne
Dotychczas nie wykazano żadnych poważnych skutków ubocznych wynikających ze stosowania nukleotydów, z wyjątkiem sporadycznych przypadków alergii na poszczególne składniki suplementów. Nukleotydy mogą w bezpieczny sposób wspomóc funkcjonowanie organizmu na wielu płaszczyznach, zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych.
Może zainteresować Cię także: Monofosforan cytydyny (CMP) – co to jest, działanie, jak i kiedy stosować
