- PCOS, czyli zespół policystycznych jajników to choroba ginekologiczna dotykająca przede wszystkim kobiety w wieku rozrodczym.
- Objawy PCOS to nieregularne miesiączki, nadmierne owłosienie, trądzik, łysienie typu androgenowego oraz zaburzenia płodności.
- Nieleczone PCOS prowadzi do niepłodności oraz zwiększonego ryzyka schorzeń sercowo-naczyniowych.
- W leczeniu stosuje się farmakoterapię, dietę o niskim indeksie glikemicznym oraz regularną aktywność fizyczną.
- Sprawdź, w jaki sposób wspomóc leczenie PCOS z pomocą inozytoli.
PCOS – co to jest?
PCOS, czyli zespół policystycznych jajników to choroba ginekologiczna, która związana jest nie tylko z objawami dotyczącymi typowo układu rozrodczego, ale również z symptomami ze strony innych narządów i układów. Schorzenie to bywa nazywane również zespołem Steina-Leventhala. Można powiedzieć, że zespół policystycznych jajników to jednostka z pogranicza ginekologii i endokrynologii, która dotyka około 4-12% kobiet w wieku rozrodczym i około 1-6% nastolatek.
Czy PCOS mija?
Część objawów zespołu policystycznych jajników może wycofać się w okresie menopauzy, ale niektóre objawy hiperandrogenizmu mogą utrzymywać się również wtedy. Warto mieć świadomość, że przebieg zespołu policystycznych jajników w okresie rozrodczym może mieć wpływ na niektóre objawy związane z okresem menopauzy. Niektóre badania wskazują, że kobiety z nieodpowiednio leczonym zespołem policystycznych jajników mogą być w przyszłości bardziej narażone na choroby układu sercowo-naczyniowego, otyłość i cukrzycę typu 2.
Jak się żyje z PCOS?
Zespół policystycznych jajników zdecydowanie obniża jakość życia pacjentek. U kobiet z PCOS częściej diagnozuje się zaburzenia lękowe, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne oraz depresję. Co więcej, kobiety z PCOS borykają się z różnym stopniem ograniczenia płodności, co również wpływa bezpośrednio na jakość życia.
PCOS – przyczyny
Jakie są przyczyny zespołu policystycznych jajników? Dużą rolę w patogenezie tej jednostki chorobowej odgrywają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Nie ma jednak jednego genu, który odpowiada za dziedziczenie PCOS. Schorzenie to dziedziczy się poligenowo, a więc na niekorzystne zmiany w organizmie ma wpływ nakładanie się wielu genów. Zauważono, że PCOS charakteryzuje się rodzinnym występowaniem – dotyczy bowiem około 20-30% sióstr. Co więcej, ryzyko rozwoju PCOS zwiększa się w sytuacji małej masy urodzeniowej dziecka oraz w sytuacji przedwczesnego wystąpienia owłosienia płciowego.
Czy stres powoduje PCOS?
Sam stres nie jest wystarczającym czynnikiem, który może spowodować rozwój PCOS, jednak z pewnością nie jest też czynnikiem sprzyjającym poprawie klinicznej. Stres wiąże się z nadmiarem kortyzolu i prolaktyny, co z kolei prowadzi do zaburzeń miesiączkowania, a więc zaostrzenia objawów. Oczywiście, wpływ stresu na przebieg choroby może być inny u każdej kobiety, jednak u niektórych pacjentek widoczne jest pogorszenie objawów po sytuacjach stresowych.
PCOS objawy
Zespół policystycznych jajników to schorzenie o różnorodnym obrazie klinicznym. Najważniejsze objawy PCOS to:
- nieregularne miesiączkowanie – zarówno rzadkie miesiączki, jak i brak miesiączki,
- nadmierne owłosienie – problem dotyczy nawet 60-80% kobiet z PCOS,
- trądzik, nasilenie aktywności gruczołów łojowych,
- łysienie typu androgenowego,
- zaburzenia płodności.
Co więcej, zespołowi policystycznych jajników towarzyszą takie stany kliniczne, jak: otyłość, insulinooporność, hiperinsulinemia, a także rogowacenie ciemne, czyli pojawienie się na skórze w okolicy karku, szyi, pach i pachwin zmian o charakterze ciemnych plam, a czasami również zmian brodawkujących.
Z czym można pomylić PCOS?
Należy mieć świadomość, że zespół policystycznych jajników to swojego rodzaju diagnoza z wykluczenia. Przed postawieniem diagnozy konieczne jest bowiem wykluczenie innych, podobnie objawiających się jednostek chorobowych, do których zaliczamy:
- wrodzony przerost nadnerczy,
- hiperprolaktynemię,
- niedoczynność lub nadczynność tarczycy,
- zespół Cushinga,
- akromegalię,
- guzy wydzielające androgeny.
Kiedy objawia się PCOS?
Zespół policystycznych jajników ujawnia się najczęściej w okresie dojrzewania i we wczesnej dorosłości. Ogólnie jest to schorzenie dotykające kobiety w wieku rozrodczym, jednak jak już wspomnieliśmy – niektóre objawy choroby mogą utrzymywać się również w wieku pomenopauzalnym.
Jak wyglądają jajniki przy PCOS?
Jajniki można obrazowo ocenić w czasie wykonywania badania USG (badanie to można wykonać dopochwowo). Jak wygląda PCOS na USG? Widzimy wówczas w obrębie jajników wiele pęcherzyków, typowo ponad 20, a pęcherzyki te cechują się średnicą od 9 do 20 mm. W przebiegu PCOS obserwujemy także zwiększenie całkowitej objętości jajnika (>10 cm3) Ponadto możemy zaobserwować pogrubiałą błonę białawą jajników oraz rozrost komórek podścieliska. Warto mieć jednak świadomość, że nie u każdej kobiety z PCOS będziemy mieć do czynienia z obecnością torbieli w obrębie jajników. Jajnik z PCOS nie zawsze jest wielotorbielowaty.
Jak wygląda okres przy PCOS?
Przy PCOS mamy do czynienia z rozregulowaniem cyklu miesiączkowego, co manifestuje się jako oligomenorrhea, a więc ze zbyt długie cykle (które trwają 36-42 dni) i często są związane z brakiem owulacji. Ponadto w przebiegu PCOS może wystąpić amenorrhea, secundaria i primaria, czyli pierwotny lub wtórny brak miesiączki. Możemy mieć również do czynienia z opóźnieniem wystąpienia pierwszej miesiączki.
Jak wygląda trądzik przy PCOS?
Elementem klinicznym PCOS jest trądzik, który objawia się przede wszystkim zmianami o typie zaskórników oraz zmian zapalnych, czyli grudek i krost. W przebiegu PCOS częściej mamy do czynienia z cięższym przebiegiem trądziku, w tym z trądzikiem torbielowatym. Zmiany skórne mogą wystąpić zarówno na twarzy, jak i na plecach. Trądzik, będący elementem klinicznym PCOS, jest bardziej oporny na standardowe formy leczenia miejscowego.
Jak powstrzymać wypadanie włosów przy PCOS?
Zniwelowanie objawów hiperandrogenizmu wymaga włączenia odpowiedniego leczenia, typowo hormonalnego. Pomocniczo w przypadku wypadania włosów można zastosować suplementację mikroelementami i witaminami – szczególnie gdy zostanie potwierdzony konkretny ich niedobór, na przykład niedobór witaminy D czy żelaza. U niektórych pacjentek mogą sprawdzić się także produkty zawierające peptydy kolagenowe. Należy jednak zaznaczyć, że najważniejsze jest leczenie głównej przyczyny objawów, a więc zaburzeń hormonalnych.
Czy można być szczupłym i mieć PCOS?
Choć otyłość często jest elementem towarzyszącym PCOS, to nie jest warunkiem koniecznym do wystąpienia tej jednostki chorobowej. Wielokrotnie zdarza się tak, że kobieta z prawidłowym BMI ma zdiagnozowane PCOS. Masa ciała nie przesądza w tym przypadku o możliwości postawienia tego rozpoznania.
PCOS – diagnostyka
Jak sprawdzić, czy mam PCOS? Lekarz stawia rozpoznanie typowo na podstawie obrazu klinicznego, jaki prezentuje kobieta, ale również na podstawie wyników badań biochemicznych, w tym oznaczeń stężenia hormonów. Pomocnym, ale nieobligatoryjnym, wskaźnikiem jest charakterystyczny obraz jajników w badaniu USG.
Jak lekarz diagnozuje PCOS?
W postawieniu diagnozy pomocne są tak zwane kryteria Rotterdamskie, które obejmują:
- rzadką lub zupełny brak owulacji,
- objawy hiperandrogenizmu,
- policystyczny obraz jajników w badaniu USG.
Na postawienie rozpoznania PCOS wymagane jest zaistnienie 2 z 3 kryteriów diagnostycznych.
PCOS do jakiego lekarza iść?
Zespół policystycznych jajników to typowo domena ginekologów. W regulowaniu zaburzeń hormonalnych i hiperinsulinemii pomocna może okazać się także konsultacja endokrynologiczna.
Jakie hormony są podwyższone przy PCOS?
Jakie hormony są oznaczane w trakcie diagnostyki PCOS i które wartości są podwyższone? Warto w tym miejscu wymienić:
- podwyższone stężenie lutropiny (LH),
- podwyższony stosunek LH do FSH (hormonu folikulotropowego),
- podwyższone stężenie androgenów – androstendionu i dehydroepiandrosteronu (DHEA-S).
PCOS jakie badania z krwi?
Jakie badania na PCOS zrobić dodatkowo. W diagnostyce laboratoryjnej pomocne bywa oznaczenie progesteronu w drugiej fazie cyklu, co pozwala na stwierdzenie, czy cykle są owulacyjne.
Co więcej, oznacza się także SHBG, czyli białko wiążące hormony płciowe, którego poziom w PCOS jest obniżony. Dodatkowo często wykonuje się także próbę obciążenia glukozą (OGTT), co pozwala na ocenę ewentualnych zaburzeń gospodarki węglowodanowej.
Kiedy zrobić badania na PCOS?
Badania hormonalne powinno wykonywać się w określonych dniach cyklu miesiączkowego po to, by ich wartości były miarodajne i wartościowe diagnostycznie. Część badań (na przykład stężenie LH, FSH czy estradiolu) wykonuje się pomiędzy 2. a 5. dniem cyklu, z kolei stężenie progesteronu jest typowo oznaczane w drugiej fazie cyklu, a więc pomiędzy 21. a 25. dniem cyklu. Lekarz zlecający nam badania hormonalne z pewnością poinformuje nas, kiedy najlepiej jest wykonać te konkretne badania.
Czym grozi nieleczone PCOS?
Nieleczony zespół policystycznych jajników grozi przede wszystkim niepłodnością, ale także zwiększonym ryzykiem rozwoju schorzeń sercowo-naczyniowych w przyszłości. Co więcej, uważa się, że nieprawidłowo leczone PCOS może zwiększać ryzyko rozwoju raka endometrium – nawet trzykrotnie.
Czy PCOS powoduje depresję?
Zaburzenia hormonalne w przebiegu zespołu policystycznych jajników mogą sprzyjać zaburzeniom psychiatrycznym, choć sam PCOS nie jest bezpośrednią przyczyną takich nieprawidłowości. Zauważono jednak, że kobiety z PCOS częściej zapadają na zaburzenia psychiatryczne, w tym depresję, zaburzenia lękowe czy zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.
Co na PCOS? PCOS – leczenie
Leczenie zespołu policystycznych jajników ma na celu między innymi zmniejszenie objawów hiperandrogenizmu, poprawę parametrów metabolicznych, zmniejszenie ryzyka rozrostu endometrium, a także leczenie niepłodności. W terapii PCOS wykorzystuje się zarówno modyfikację stylu życia, jak i farmakoterapię, w tym leki hormonalne, a niekiedy nawet zabiegi laparoskopowe. To, jakie leczenie zostanie wybrane, zależy od konkretnego przypadku.
Jak uregulować hormony przy PCOS?
W celu regulacji cyklu miesiączkowego stosuje się dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, które dodatkowo pozwalają na zmniejszenie objawów hiperandrogenizacji oraz osiągnięcie efektu antykoncepcyjnego. Tego rodzaju terapia pozwala także na zmniejszenie rozrostu endometrium, a tym samym zmniejszenie ryzyka raka endometrium.
U kobiet, u których istnieją przeciwwskazania do włączenia terapii dwuskładnikowej, lepiej jest zdecydować się na terapię jednoskładnikową z wykorzystaniem gestagenów, co pozwoli na profilaktykę rozrostu endometrium. Do antykoncepcji hormonalnej dołącza się czasami także leki antyandrogenne – na przykład spironolakton.
Metformina na PCOS
W leczeniu zespołu policystycznych jajników stosuje się również substancje kojarzone przede wszystkim z leczeniem cukrzycy, czyli metforminę. Metformina zmniejsza insulinooporność, sprzyja przywróceniu owulacji oraz regularnych cykli miesiączkowych. Ponadto pozwala na zmniejszenie stężenia androgenów, a tym samym na niwelowanie objawów związanych z hiperandrogenizmem. Co więcej, metformina sprzyja utracie masy ciała (przy regularnej aktywności i diecie), a także zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy.
Leczenie PCOS bez hormonów
Nie w każdym przypadku konieczne jest włączenie leczenia hormonalnego. To, jaki rodzaj terapii jest najlepszy dla danej pacjentki z PCOS, zależy od wielu zmiennych i całościowego obrazu klinicznego. W niektórych przypadkach wystarczy jedynie zmiana trybu życia, w tym włączenie diety i aktywności fizycznej, pozwalającej na spadek masy ciała.
Na rynku pojawiają się również preparaty doustne, zawierające witaminy, w tym witaminę D, witaminę B6, kwas foliowy oraz inozytol, które są wskazane w celu wspomagania terapii hormonalnej. W ostatnich latach dość dużo mówi się o mio-inozytolu, którego działanie polega na uczestnictwie w przekazywaniu sygnału z insuliny i zwiększeniu wrażliwości komórek na ten hormon. Niektóre badania pokazały, że substancja ta może mieć korzystny wpływ na zaburzenia hormonalne, parametry metaboliczne oraz płodność w przebiegu PCOS. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że w celu włączenia prawidłowego leczenia, konieczna jest wizyta w gabinecie lekarskim, a sama suplementacja nie zastąpi diagnozy ginekologicznej.
Nowy lek na PCOS
Lekiem stosowanym w redukcji nadmiernego owłosienia w przebiegu hiperandrogenizmu jest eflornityna w postaci kremu – a więc do stosowania miejscowego na skórę. Substancja ta działa poprzez blokowanie wytwarzania włosa i okazuje się skuteczna w przebiegu łagodnego hirsutyzmu. Niestety eflornityna nie jest obecnie dostępna w naszym kraju.
PCOS a ciąża
Wiele kobiet z PCOS ma niestety problemy z zajściem w ciążę. Problemy z płodnością w przebiegu zespołu policystycznych jajników są związane przede wszystkim z zaburzeniami owulacji, czyli procesu jajeczkowania, który polega na uwolnieniu dojrzałej komórki jajowej z jajnika do jajowodu. Zespół policystycznych jajników wiąże się również z większym ryzykiem poronienia, a więc utraty ciąży.
Dowiedz się więcej: Inozytole na PCOS i płodność. Jak działają mio-inozytol i D-chiro-inozytol?
Czy PCOS to bezpłodność?
Nie w każdym przypadku PCOS mamy do czynienia z bezpłodnością. Czy z PCOS można zajść w ciążę? Odpowiednie leczenie hormonalne pod okiem doświadczonego ginekologa lub ginekologa-endokrynologa pozwala na uzyskanie owulacji i w wielu przypadkach na zajście w ciążę i urodzenie zdrowego dziecka. Warto też dodać, że w niektórych przypadkach PCOS mamy do czynienia z obecnością owulacji, co dotyczy około 5-10% pacjentek z tym schorzeniem. Oznacza to, że nie u każdej kobiety z zespołem policystycznych jajników będziemy mieć do czynienia z zaburzeniami płodności.
Jak rozpoznać owulację przy PCOS?
Ocenę zachodzenia owulacji wykonuje się najczęściej dzięki ultrasonografii, gdzie możliwe jest zobrazowanie jajeczkowania. Do oceny owulacji wykorzystuje się także badanie hormonalne – pomiar stężenia progesteronu w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego. W celu rozpoznania owulacji konieczna jest więc wizyta w gabinecie lekarza ginekologa.
Dieta w PCOS
PCOS i zaburzenia hormonalne towarzyszące temu schorzeniu sprzyjają rozwojowi nadwagi i otyłości. Dieta w PCOS powinna być dostosowana do konkretnego przypadku i zapotrzebowania kalorycznego kobiety. Wskazane jest wprowadzenie diety o niskim indeksie glikemicznym, z ograniczeniem produktów typu fast food. W celu dobrania odpowiedniej diety konieczne może być skorzystanie z porady doświadczonego w tym zakresie dietetyka. Odchudzanie z PCOS „na pokładzie” jest z pewnością trudniejsze, ale z pomocą odpowiedniej diety zdecydowanie możliwe.
Dlaczego przy PCOS się tyje?
Tendencja do zwiększania masy ciała jest związana z zaburzeniami hormonalnymi w przebiegu PCOS. Nadmiar androgenów sprzyja otyłości androidalnej, w której mamy do czynienia z rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha i wokół narządów jamy brzusznej. W przypadku PCOS mamy do czynienia ze swego rodzaju błędnym kołem, ponieważ sama otyłość powoduje zwiększony poziom androgenów, sprzyjających przybieraniu na wadze. Z tego względu konieczne jest rozpoczęcie odpowiedniego leczenia i przede wszystkim zmiana stylu życia.
Jak schudnąć przy PCOS?
Utracie masy ciała sprzyja przede wszystkim rozpoczęcie regularnej aktywności fizycznej oraz zmiana nawyków żywieniowych, w tym rozpoczęcie diety o niskim indeksie glikemicznym. Pomocne jest również rozpoczęcie leczenia zaburzeń hormonalnych, w tym włączenie metforminy, zmniejszającej insulinooporność.
Ile kcal przy PCOS?
Nie ma na to pytanie jednej, konkretnej odpowiedzi. Każda kobieta ma inne zapotrzebowanie kaloryczne, co zależy między innymi od jej wieku oraz codziennej aktywności. Aby wyliczyć prawidłowo zapotrzebowanie kaloryczne, warto skorzystać z porady dietetycznej.
Jak pozbyć się brzucha przy PCOS?
Otyłość androidalna cechuje się gromadzeniem się tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha, a rozwiązaniem tego problemu jest włączenie odpowiedniej diety, rozpoczęcie aktywności fizycznej i terapia zaburzeń hormonalnych w przebiegu PCOS.
Jaki trening przy PCOS?
W przebiegu zespołu policystycznych jajników ważna jest przede wszystkim regularność aktywności fizycznej. Minimum to 30-45 minut ćwiczeń dziennie, przynajmniej 3 razy w tygodniu. To, jaki sport należy wybrać, zależy już od osobistych preferencji. Dobrze sprawdzają się takie aktywności jak: rower, pływanie, marsz, marszobieg czy aerobik wodny. Jeżeli nie jesteśmy pewni, jaki rodzaj aktywności wybrać, warto skonsultować się z doświadczonym trenerem.
Czego nie robić przy PCOS?
Przy PCOS warto zrezygnować ze spożywania wysokoprzetworzonych pokarmów, w tym fast foodów i produktów o wysokim indeksie glikemicznym, w tym gazowanych napojów oraz słodkich soków. Co więcej, lepiej jest zrezygnować z alkoholu oraz zmniejszyć spożycie soli. Tego rodzaju produkty nie tylko sprzyjają rozwojowi otyłości, ale również pogarszają przebieg schorzeń towarzyszących, w tym trądziku.
Podsumowując: zespół policystycznych jajników to powszechne schorzenie, które wpływa na organizm kobiety wielopłaszczyznowo. Z tego względu podejście do leczenia tej przypadłości powinno być holistyczne, a więc obejmować nie tylko farmakoterapię, ale też zmianę stylu życia, a czasami również psychoterapię. Jeżeli masz objawy mogące sugerować zespół policystycznych jajników, konieczna jest wizyta w gabinecie lekarza ginekologa. Choć walka nie jest łatwa, to obecnie medycyna dysponuje wieloma metodami terapeutycznymi, które pozwalają na poprawę jakości życia kobiet z PCOS.
Może zainteresować Cię także: Hirsutyzm to nadmierne owłosienie u kobiet i objaw PCOS
