- Rogowacenie ciemne to schorzenie skóry objawiające się ciemnobrązowymi, zgrubiałymi plamami, najczęściej w fałdach ciała, takich jak pachy, szyja czy pachwiny.
- Zmiany te są często wynikiem zaburzeń hormonalnych, takich jak insulinooporność, otyłość czy zespół policystycznych jajników (PCOS).
- W niektórych przypadkach mogą być objawem bardziej poważnych problemów zdrowotnych.
- Leczenie polega na zwalczaniu przyczyny podstawowej, np. kontroli poziomu cukru we krwi, a także stosowaniu miejscowych preparatów złuszczających i rozjaśniających skórę.
- Regularna suplementacja inozytolu może wspierać równowagę hormonalną oraz regulację poziomu cukru we krwi, co pośrednio pomaga ograniczyć
- ryzyko powstawania nieestetycznych zmian skórnych.
- Dowiedz się więcej o inozytolu.
Co to jest rogowacenie ciemne?
Rogowacenie ciemne (Acanthosis nigricans) to choroba objawiająca się zmianą pigmentacji fragmentów skóry, w obrębie których dochodzi do pogrubienia warstwy rogowej naskórka i jego nadmiernego złuszczania (rogowacenia). Charakterystyczne dla rogowacenia ciemnego jest powstawanie ciemnobrązowych, rozlanych plam o nieregularnym kształcie i aksamitnej powierzchni. Zmiany te zazwyczaj pojawiają się w zgięciach skóry, takich jak: pachy, pachwiny, zgięcia stawów (łokcie, kolana), a także na szyi lub pod piersiami u kobiet.
Pierwsze wzmianki o rogowaceniu ciemnym pochodzą z 1890 roku. Od tego czasu opisano wiele przypadków zachorowań, co pozwoliło poznać przyczyny występowania zmian. Najczęstszymi z nich są: insulinooporność, cukrzyca, otyłość, choroby metaboliczne, nowotwory oraz zespół policystycznych jajników (PCOS). Rogowacenie ciemne może pojawić się zarówno u mężczyzn jak i u kobiet przed 40. rokiem życia. Największe predyspozycje do wystąpienia zmian mają osoby o ciemnej karnacji (Afroamerykanie, Latynosi), rzadziej dotyka osoby rasy białej.
Rodzaje rogowacenia ciemnego skóry
Rogowacenie ciemne skóry zostało podzielone klinicznie na 8 rodzajów, ze względu na różne przyczyny.
- Rogowacenie ciemne rodzinne – uwarunkowane genetycznie, dziedziczone autosomalnie dominująco (przekazanie przez jednego lub oboje rodziców genu dominującego odpowiedzialnego za rozwój choroby), pojawia się już podczas narodzin lub we wczesnych latach życia, objawy zmieniają się wraz z wiekiem;
- rogowacenie ciemne związane z otyłością – zmiany pojawiają się u osób otyłych, mogą zanikać wraz ze spadkiem masy ciała;
- rogowacenie ciemne metaboliczne – powstające w wyniku zaburzenia metabolizmu glukozy (cukrzyca) lub zmiany wrażliwości tkanek na insulinę (insulinooporność);
- rogowacenie ciemne związane z nowotworem – pojawia się u osób cierpiących na nowotwory jamy brzusznej, szczególnie żołądka – plamy ujawniają się nagle wraz z pierwszymi komórkami nowotworowymi;
- rogowacenie ciemne związane z lekami – zmiany pojawiające się podczas przyjmowania leków takich jak: kortykosteroidy, kwas nikotynowy, insulina, doustne środki antykoncepcyjne, estrogeny;
- rogowacenie ciemne mieszane – do rozwoju choroby dochodzi na skutek połączenia kilku typów rogowaceń;
- rogowacenie ciemne na dystalnych częściach ciała – zmiany powstają w okolicach stóp i dłoni;
- rogowacenie ciemne jednostronne – zmiany pojawiają się na różnych częściach ciała zazwyczaj tylko po jednej stronie, ten typ rogowacenia jest dziedziczny.
Obecnie funkcjonuje również drugi ogólny podział obejmujący trzy typy rogowacenia ciemnego:
- typ I — postać rodzinna, dziedziczona genetycznie autosomalnie dominująco, pierwsze objawy pojawiają się w wieku dziecięcym;
- typ II — o podłożu endokrynologicznym — związany z zaburzeniami hormonalnymi w przebiegu chorób nadnerczy, zaburzeń wydzielania kortyzolu i androgenów, zaburzeń pracy przysadki mózgowej oraz w zespole policystycznych jajników (PCOS). Za główną przyczynę rozwoju rogowacenia uważa się oporność na insulinę;
- typ III — rogowacenie związane z otyłością oraz nietolerancją glukozy w organizmie.
Rogowacenie ciemne przyczyny
Najczęstszą przyczyną rogowacenia ciemnego skóry jest zaburzenie związane z działaniem insuliny.
Insulina to hormon wydzielany przez komórki beta wysp trzustkowych, biorący udział w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczów. Wzrost stężenia glukozy we krwi zwiększa wydzielanie insuliny, która transportuje glukozę z krwi do wnętrza komórek oraz pobudza procesy glikogenogenezy (przekształcania glukozy w glikogen, czyli materiał zapasowy), zmniejszając w ten sposób jej stężenie w krwiobiegu.
Insulinooporność to zaburzenie charakteryzujące się zmniejszoną wrażliwością tkanek na insulinę. Oznacza to, że pomimo prawidłowego wydzielania insuliny organizm nie reaguje na nią, przez co utrzymuje się podwyższone stężenie glukozy we krwi. Stan ten powoduje dalsze pobudzanie trzustki do wydzielania insuliny, znacznie podwyższając jej stężenie.
Dochodzi wtedy to tzw. hiperinsulinemii. W wysokich dawkach insulina wiąże się z receptorami insulinopodobnego czynnika wzrostu 1 (IGF-1) występujących na keranocytach (komórkach naskórka) i fibroblastach (komórki skóry właściwej, odpowiedzialne za produkcję kolagenu i elastyny). Na skutek ich aktywacji pobudzany jest proces proliferacji, czyli powstawanie nowych komórek w wyniku podziału. „Stare” komórki ulegają obumarciu i rogowaceniu.
Działanie to znacznie przekłada się na rozwój rogowacenia ciemnego skóry. W niektórych przypadkach patogeneza rogowacenia jest bardziej złożona i mają na nią wpływ również inne czynniki. W większości przypadków jednak rogowacenie ciemne skóry koreluje z niewłaściwym działaniem insuliny.
Do innych przyczyn występowania rogowacenia ciemnego skóry należą:
- otyłość,
- zespół policystyczny jajników (PCOS),
- choroby genetyczne — mutacja czynnika wzrostu fibroblastów,
- przyjmowane leki — np. kortykosteroidy, kwas nikotynowy, insulina, doustne środki antykoncepcyjne, estrogeny;
- choroby nowotworowe — np. nowotwór przewodu pokarmowego, układu moczowo-płciowego.
Dowiedz się więcej: Ciemna skóra pod pachami i na karku. Co to takiego? Rogowacenie ciemne a insulinooporność
Jak wygląda rogowacenie ciemne?
O wystąpieniu rogowacenia ciemnego skóry świadczą rozlane plamy o różnej wielkości, kształcie i niewyraźnie zarysowanych brzegach. Zazwyczaj przybierają zabarwienie od jasnobrązowego do ciemnobrązowego lub nawet fragmentami czarnego. Skóra objęta schorzeniem jest wyraźnie pogrubiona i aksamitna w dotyku. Z czasem w obrębie zmiany pojawiają się włókniaki i/lub brodawkowate narośle, a powierzchnia skóry w ich miejscu robi się szorstka i sucha.
U niektórych osób w obszarze powstałych na skórze zmian może występować świąd.
Czy rogowacenie ciemne zniknie?
Utrzymywanie się na skórze rogowaciejących zmian zależy od czynnika, jakim zostały wywołane. U osób, u których przyczyną choroby były problemy metaboliczne, takie jak insulinooporność czy otyłość, plamy mogą znikać wraz z ich wyeliminowaniem lub ustabilizowaniem. Spadek masy ciała lub utrzymanie prawidłowego poziomu insuliny w organizmie powodują stopniowe rozjaśnianie zmian, a następnie ich zanikanie. Leczenie przyczyny rogowacenia ciemnego jest kluczowym elementem w polepszeniu stanu zdrowia skóry i przywrócenia jej właściwego wyglądu.
Nieco inaczej wygląda utrzymywanie się zmian wywołanych nowotworami lub chorobami genetycznymi. Całkowite pozbycie się rogowacenia jest trudne do osiągnięcia ze względu na ciężką do wyeliminowania przyczynę. Stosowanie odpowiedniej pielęgnacji skóry oraz kosmetyków złuszczających może pomóc w rozjaśnieniu zmian, a tym samym zmniejszeniu ich widoczność.
Gdzie występuje rogowacenie ciemne?
Rogowacenie ciemne najczęściej występuje w zgięciach skóry, takich jak: pachy, szyja, zgięcia stawów (łokcie, kolana). Równie często zmiany obejmują okolice pachwin, pępka, dłoni, stóp, a także pod piersiami. Wyjątek stanowią dzieci, u których plamy pojawiają się głównie na powierzchni szyi. Rzadszymi miejscami występowania rogowacenia są spojówki, wargi, powieki, narządy płciowe, wewnętrzna powierzchnia ud czy odbyt.
U osób otyłych, poza klasycznymi miejscami, zmiany skórne mogą pojawiać się również na twarzy w okolicach szczęki i oczodołów. Rogowacenie ciemne złośliwe, spowodowane chorobami nowotworowymi, obejmuje również powierzchnię błony śluzowej w jamie ustnej, przełyku, krtani lub nosie.
Rogowacenie ciemne pod pachami
Pachy są jednym z najczęstszych miejsc pojawiania się zmian w przebiegu rogowacenia ciemnego. W ich obszarze powstają jasne plamy, które z czasem ciemnieją, a dodatkowo tworzą się zgrubienia mogące formować fałdy. Skóra w tym miejscu staje się sucha i szorstka ze względu na rogowaciejące zmiany, które mogą być zaostrzone przez zewnętrzne czynniki podrażniające – np. golenie pach maszynką czy używanie antyperspirantów.
Rogowacenie ciemne na szyi
Zmiany skórne pojawiające się na szyi obejmują jej tylny fałd w pobliżu linii włosów lub/i zagięcia powstałe na skutek codziennego poruszania. Rogowacenie ciemna na szyi występuje u osób dorosłych, ale jest również jednym z głównych miejsc ujawniania się choroby u dzieci.
Rogowacenie ciemne na kostkach
Rogowacenie ciemne może pojawiać się również w obrębie kostek u dłoni czy stóp. Tak jak w przypadku każdego innego rogowacenia objawia się ono ciemnymi zmianami w pigmentacji skóry oraz zgrubieniem, któremu towarzyszy szorstkość.
Jakie badania na rogowacenie ciemne?
Rogowacenie ciemne diagnozowane jest przez dermatologa na podstawie badań fizykalnych, czyli zebrania wywiadu oraz po obejrzeniu powstałej zmiany. Charakterystyczne zabarwienia skóry oraz zgrubienie pozwalają na łatwe i jednoznaczne postawienie diagnozy. Dodatkowo wystąpienie czynnika mogącego wywołać rogowacenie znacznie ułatwia rozpoznanie choroby.
W przypadku braku jednoznacznego potwierdzenia rogowacenia ciemnego lub podejrzenia innej choroby skóry, wykonywana jest biopsja, czyli pobranie fragmentu skóry w celu wykonania badania histopatologicznego.
Rogowacenie ciemne leczenie
Leczenie rogowacenia ciemnego skóry polega na leczeniu przyczyny schorzenia oraz wprowadzeniu terapii dermatologicznej w miejscu wystąpienia zmian.
Najczęstszą przyczyną rogowacenia ciemnego skóry jest insulinooporność, dlatego w pierwszej kolejności należy zadbać o ustabilizowanie poziomu glukozy i insuliny we krwi. Jest to możliwe dzięki wprowadzeniu do codziennej rutyny aktywności fizycznej oraz odpowiednio zbilansowanej diety bogatej w błonnik, ze szczególnym uwzględnieniem produktów o niskim indeksie glikemicznym.
Indeks glikemiczny (IG) jest to wskaźnik określający zmianę poziomu cukru we krwi w ciągu dwóch godzin od spożycia pokarmu, która zawiera 50 g przyswajalnych węglowodanów. Wartość indeksu dla 50 g węglowodanów w postaci czystej glukozy wynosi 100. Inaczej mówiąc, indeks glikemiczny określa reakcję organizmu na spożycie węglowodanów.
Dodatkowym wsparciem może być suplementacja związków wpływających na zmniejszenie poziomu glukozy i insuliny. Jednym z nich jest inozytol.
Inozytol to organiczny związek o słodkim smaku, który często błędnie nazywany witaminą B8. Dzięki swojej budowie może posiadać dziewięć różnych konfiguracji przestrzennych, w tym mio-inozytol i D-chiro-inozytol. Te dwa związki biorą udział w procesach metabolicznych poprzez poprawę wrażliwości komórek na insulinę, hamowanie wchłaniania glukozy z dwunastnicy do krwioobiegu oraz wspomaganie transportu glukozy z krwi do wnętrza komórek.
Działanie to normuje poziom glukozy we krwi oraz usprawnia działanie wydzielanej insuliny, wpływając na stabilizację insulinooporności, a tym samym ograniczenie powstawania rogowaciejących zmian, a nawet ich całkowite zanikanie.
Inozytol bierze również udział w hamowaniu objawów związanych z zespołem policystycznych jajników (PCOS), będącego kolejną przyczyną rogowacenia ciemnego. PCOS to zaburzenie gospodarki hormonalnej występujące u kobiet, objawiające się zmianami poziomów hormonów, nieregularnymi cyklami miesiączkowymi, zaburzeniami owulacji, problemami z płodnością. Do występowania PCOS mogą przyczyniać się również otyłość lub insulinooporność. Przyjmowanie mio-inozytolu i D-chiro-inozytolu pomaga w przywróceniu regularnych cykli, owulacji, a także równowagi hormonalnej, w tym poziomu androgenów (m.in. testosteronu) indukujących wystąpienie rogowacenia ciemnego.
Leczenie dermatologiczne stosuje się u osób, u których pomimo leczenia przyczynowego zmiany skórne nie znikają w ogóle lub tylko częściowo, a także wtedy, gdy nie jest możliwe całkowite wyeliminowanie czynnika indukującego, np. choroby nowotworowej lub genetycznej. Leczenie to opiera się na miejscowym stosowaniu maści, kremów i serów o działaniu złuszczającym, zawierających w swoim składzie kwasy AHA (kwas glikolowy, kwas mlekowy), retinoidy czy kwas salicylowy. Zmiany można również usuwać, stosując zabiegi kosmetyczne (po konsultacji z dermatologiem). Jednym z nich jest laser aleksandrytowy zmniejszający widoczności plam w wyniku redukcji pigmentu.
Rogowacenie ciemne u dziecka
Rogowacenie ciemne u dzieci występuje w wyniku dziedziczenia chorób genetycznych wywołujących zmiany skórne związane z mutacjami czynnika wzrostu fibroblastów oraz wrodzoną opornością na insulinę. Może również pojawiać się u dzieci z wyraźnym przyrostem masy ciała sklasyfikowanym jako otyłość.
Pierwsze oznaki rogowacenia mogą pojawiać się tuż po urodzeniu (choroby genetyczne) lub w późniejszym wieku, szczególnie w okolicach szyi. Wraz z wiekiem mogą znikać lub rozprzestrzeniać się na inne fragmenty ciała.
Może zainteresować Cię także: Fertistim dla kobiet – inozytol w saszetkach. Na PCOS, insulinooporność i przedłużające się starania o dziecko.
