- Wirus RSV to częsta przyczyna zakażeń dróg oddechowych, szczególnie groźna dla niemowląt, małych dzieci, seniorów i osób z obniżoną odpornością.
- Infekcje RSV pojawiają się głównie w sezonie jesienno-zimowym i mogą prowadzić do zapalenia oskrzelików lub płuc.
- Objawy choroby obejmują m.in. katar, kaszel, gorączkę oraz trudności w oddychaniu, które u najmłodszych wymagają pilnej konsultacji lekarskiej.
- Leczenie ma charakter objawowy – kluczowe znaczenie mają inhalacje, nawadnianie i łagodzenie stanu zapalnego.
- Dostępne jest szczepienie ochronne przeciwko RSV, zalecane m.in. seniorom i kobietom w ciąży, które skutecznie zmniejsza ryzyko ciężkiego przebiegu choroby.
- Sprawdź co stosować do inhalacji na RSV.
Co to jest RSV?
Wirus RSV (skrót od angielskich słów respiratory syncytial virus) to syncytialny wirus oddechowy odpowiadający za zakażenia w obrębie dróg oddechowych. Wirus ten należy do rodziny Paramyxoviridae i rodzaju Pneumovirus, a jego materiałem genetycznym jest RNA.
Zakażenia, które wywołuje wirus RSV mają charakter sezonowy i pojawiają się typowo od jesieni do wiosny. Szczyt zachorowań przypada natomiast na styczeń i luty. Dane statystyczne wskazują, że wirus RSV wywołuje nawet ponad 60% ostrych infekcji dróg oddechowych u małych dzieci i niemowląt.
Wirus RSV ma zdolność do przylegania do komórek nabłonka dróg oddechowych, wnikania do nich i namnażania się w ich obrębie. Tym samym prowadzi do aktywacji komórek układu immunologicznego, a w konsekwencji do martwicy w obrębie komórek nabłonka oddechowego i pojawienia się groźnych objawów zakażenia.
Czy wirus RSV jest zaraźliwy?
Wirus RSV występuje na całym świecie. Charakteryzuje się wysoką zakaźnością, szczególnie w dużych skupiskach ludzi. Warto podkreślić, że źródłem zakażenia dla otoczenia jest nie tylko chory, ale również osoba przechodząca infekcję w sposób bezobjawowy.
Czy na RSV choruje się raz w życiu?
Niestety, przechorowanie RSV nie daje trwałej odporności. Dane literaturowe pokazują, że reinfekcje występuje średnio co 2-3 lata.
Wynika to między innymi z faktu, że wirus RSV występuje w dwóch odmianach antygenowych (odmiana A i B), które różnią się budową otoczki wirusowej. Wśród tych odmian wyróżnia się również wiele podtypów.
Ponadto wirus RSV cechuje się pewną zmiennością genetyczną w kolejnych sezonach (największe zmiany dotyczą glikoproteiny powierzchniowej – białka G.
Kto jest najbardziej narażony na zakażenie wirusem RSV?
Na infekcję wywołaną przez wirusa RSV najbardziej narażone są niemowlęta i małe dzieci. Szczyt zachorowań przypada bowiem na 2.-6. miesiąc życia.
Osoby, którym szczególnie zagraża zachorowanie i ciężki przebieg choroby to między innymi:
- wcześniaki,
- seniorzy obciążeni chorobami przewlekłymi – szczególnie niewydolnością serca, cukrzycą, chorobami neurologicznymi, czy niewydolnością nerek,
- osoby z niedoborami odporności – należy tu zaliczyć wrodzone niedobory odporności, a także zakażenie wirusem HIV,
- pacjenci z ciężkimi wadami serca.
Drogi przenoszenia wirusa RSV i okres wylęgania
Jak można zarazić się wirusem RSV? Główną drogą przenoszenia wirusa jest droga kropelkowa, a więc patogen przenosi się na przykład poprzez kaszel, czy kichanie.
Warto mieć jednak świadomość, że do zakażenia może dojść również poprzez bezpośredni kontakt z chorym lub dotykanymi przez niego przedmiotami. Wirus może być przenoszony na przykład przez podanie ręki, czy też używanie tych samych przedmiotów.
Okres wylęgania, a więc czas od zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów choroby, jest stosunkowo krótki i wynosi zazwyczaj od 2 do 8 dni (średnio są to 4–6 dni).
RSV objawy u dorosłych – jak rozpoznać zakażenie
U dorosłych wirus RSV odpowiada zazwyczaj za pojawienie się objawów, które przypominają klasyczną infekcję dróg oddechowych. Pojawiają się takie symptomy kliniczne jak:
- katar, kichanie, zatkany nos,
- gorączka, stan podgorączkowy,
- pogorszenie apetytu, osłabienie,
- zaczerwienienie i ból gardła,
- kaszel.
RSV objawy u dzieci i niemowląt – na co zwrócić uwagę
Małe dzieci i niemowlęta są szczególnie narażone na cięższy przebieg zakażenia wywołanego przez wirusa RSV (pod postacią zapalenia oskrzelików i zapalenia płuc).
Jakie objawy w tej grupie wiekowej powinny zaniepokoić rodzica i skłonić do pilnej wizyty u lekarza pediatry? Należy zwrócić uwagę przede wszystkim na:
- obecność świszczącego oddechu,
- przyspieszony oddech (tachypnoe),
- trudności z oddychaniem,
- problemy z karmieniem, odmawianie jedzenia i przyjmowania płynów,
- objawy duszności – w tym zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych, unoszenie skrzydełek nosa,
- apatię, nadmierną senność,
- zasinienie wokół ust.
Różnice między RSV a grypą i przeziębieniem – jak je odróżnić
Choć schorzenia te mogą mieć wiele wspólnych objawów, to występują między nimi również istotne różnice.
W przypadku grypy mamy do czynienia z nagłym pojawieniem się objawów choroby, w tym gorączki. Z kolei zakażenia spowodowane przez wirusa RSV i przeziębienie rozwijają się wolniej.
Grypa cechuje się również zazwyczaj wyższą gorączką, która w przypadku przeziębienia, czy zakażenia RSV może być nieobecna lub niewysoka. W przypadku przeziębienia chory jest znacznie w lepszej kondycji, niż w przypadku grypy, czy RSV. Zakażenie wirusem RSV częściej wiąże się również z wystąpieniem problemów z oddychaniem, szczególnie u małych dzieci i niemowląt.
Jak przebiega RSV?
Infekcja oddechowa wywołana przez wirusa RSV rozpoczyna się zazwyczaj objawami ze strony górnych dróg oddechowych. Następnie, po kilku dniach infekcja może dotknąć również dolne drogi oddechowe i wywołać zapalenie oskrzelików i/lub zapalenie płuc. Dzieci i dorośli po przebyciu zakażenia wirusem RSV mogą borykać się z problemem nadreaktywności oskrzeli.
Test na RSV – kiedy i jak go wykonać?
Podstawą diagnostyki zakażenia wywołanego przez wirusa RSV jest wywiad chorobowy i dokładnie przeprowadzone badanie przedmiotowe pacjenta.
W celu potwierdzenia rozpoznania można wykonać szybki test antygenowy, do którego wykorzystuje się wymaz z nosa lub nosogardła. Takie testy są dostępne w wielu placówkach medycznych i często są to tak zwane testy combo, które oprócz RSV wykrywają również zakażenie wirusem grypy i COVID-19.
Rzadziej wykonuje się natomiast izolację i hodowlę komórkową. Możliwe jest również wykonanie badań z krwi, w celu określenia obecności przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom powierzchniowym wirusa (choć nie jest to badanie z wyboru).
Badania dodatkowe, które wykonuje się w celu oceny zaawansowania choroby, to przede wszystkim:
- badania laboratoryjne – w tym morfologia krwi obwodowej, stężenie CRP,
- gazometria krwi tętniczej,
- RTG klatki piersiowej,
- USG płuc.
Czy RSV można leczyć w domu?
Decyzja o hospitalizacji powinna być oparta o badanie przedmiotowe pacjenta i ocenę jego stanu ogólnego. Niemowlęta i małe dzieci, w tym wcześniaki często wymagają hospitalizacji z powodu ryzyka rozwoju niewydolności oddechowej. Decyzję o skierowaniu dziecka do szpitala podejmuje lekarz.
Dowiedz się więcej: Jak leczyć RSV u dzieci w domu i kiedy udać się do lekarza?
RSV leczenie – inhalacje, co na kaszel, nawadnianie
Nie istnieje leczenie przyczynowe zakażenia RSV. Postępowanie skupia się na niwelowaniu objawów choroby, a także na zapobieganiu pojawienia się powikłań.
W terapii stosuje się między innymi:
- leki przeciwgorączkowe (paracetamol, ibuprofen),
- leki rozkurczające oskrzela,
- oczyszczanie dróg oddechowych z wydzieliny – w tym celu można wykorzystać dostępne na rynku zestawy do płukania nosa i zatok, a także produkty do inhalacji z zawartością ektoiny,
- substancje zmniejszające stan zapalny gardła – wspomagająco stosuje się między innymi produkty w postaci sprayu z ektoiną (działającą m.in. przeciwzapalnie) lub nanokoloidem srebra,
- nawadnianie – w zależności od stanu pacjenta doustne lub również dożylne,
- w przypadku problemów z oddychaniem konieczna może być tlenoterapia a przy rozwoju niewydolności oddechowej – nawet intubacja i wentylacja mechaniczna,
- antybiotykoterapia – antybiotyki nie leczą infekcji wirusowych, jednak są stosowane w przypadku wystąpienia nadkażenia bakteryjnego.
Inhalacje na RSV
W leczeniu objawowym zakażenia dróg oddechowych wywołanym przez RSV ważną rolę odgrywają inhalacje, które mają na celu oczyszczenie dróg oddechowych z wydzieliny i komórek i poprawę komfortu oddychania.
W tym celu stosuje się między innymi nebulizacje z 3% roztworu NaCl. Na rynku dostępne są również produkty do nebulizacji z dodatkiem kwasu hialuronowego, który usprawnia oczyszczanie dróg oddechowych i poprawia nawilżenie. Składnikiem dodatkowym w tego typu produktach jest również ektoina, która oprócz właściwości przeciwzapalnych ma właściwości nawilżające, co wynika z jej zdolności do wiązania wody.
Domowe sposoby na złagodzenie objawów RSV
Co można zrobić w warunkach domowych, by zmniejszyć objawy infekcji wywołanej przez RSV? Warto dbać o odpowiednie nawodnienie chorego, a najlepiej w tym celu wybierać wodę niegazowaną. Ulgę może przynieść częste wietrzenie pomieszczeń i przebywanie w chłodniejszym otoczeniu (najlepiej w około 19-20 stopniach Celsjusza).
Trzeba również zadbać o odpowiednie nawilżenie powietrza – w tym celu można skorzystać ze specjalnych nawilżaczy. Konieczne jest unikanie narażenia na dym tytoniowy. W przypadku dzieci należy bacznie obserwować ich stan, by nie przegapić niepokojących objawów.
Kiedy z RSV do szpitala?
Jakie objawy są wskazaniem do hospitalizacji w przebiegu zakażenia wywołanego przez wirusa RSV? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:
- objawy duszności – szybki, płytki oddech, zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych,
- świszczący oddech,
- odmowa przyjmowania płynów i jedzenia,
- zmniejszona liczba mokrych pieluch – świadczy bowiem o odwodnieniu,
- apatia, nadmierna senność,
- wymioty, biegunka,
- zasinienie w okolicy ust – może świadczyć o rozwijającej się niewydolności oddechowej.
Ile trwa RSV u dzieci i dorosłych?
Czas trwania infekcji zależy od wystąpienia ewentualnych powikłań, czy stopnia zajęcia dolnych dróg oddechowych. W klasycznych przypadkach objawy utrzymują się zazwyczaj 7-14 dni. Kaszel poinfekcyjny może się jednak pojawiać nawet kilka tygodni po infekcji, co wynika z nadreaktywności oskrzeli.
RSV w ciąży – ryzyko dla matki i dziecka
Wystąpienie infekcji wywołanej przez RSV w czasie ciąży może nieść ze sobą ryzyko powikłań, w tym porodu przedwczesnego, a co za tym idzie – wcześniactwa. Co więcej, ciężki przebieg infekcji u ciężarnej grozi wystąpieniem niewydolności oddechowej, a w konsekwencji niedotlenieniem płodu. Wirus ten nie powoduje jednak powstawania wad wrodzonych (nie jest teratogenny i nie wpływa na organogenezę).
W związku z tym warto rozważyć szczepienie przeciwko RSV w okresie ciąży. Najlepiej wykonać je w drugim lub trzecim trymestrze, aby przeciwciała mogły zostać przeniesione do krwiobiegu płodu i zapewnić noworodkowi ochronę w pierwszych miesiącach życia, kiedy jego układ odpornościowy jest jeszcze niedojrzały. Szczepienie jest szczególnie istotne u kobiet z grup ryzyka – np. z chorobami przewlekłymi płuc lub serca – oraz u tych, które mogą urodzić wcześniaka.
Dzięki szczepieniu ciężarna nie tylko zmniejsza ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji u siebie, ale także wspiera ochronę dziecka przed hospitalizacją i powikłaniami oddechowymi w pierwszych miesiącach życia.
Powikłania po RSV
Zakażenie wirusem RSV może wiązać się z wystąpieniem poważnych powikłań, szczególnie w grupach narażonych na ciężki przebieg choroby.
Do powikłań zakażenia RSV zalicza się:
- zapalenie płuc,
- niewydolność oddechową,
- zapalenie ucha środkowego,
- zaostrzenie w przebiegu astmy,
- zaostrzenie niewydolności serca i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc – typowe dla pacjentów dorosłych,
- rzadziej zaburzenia rytmu serca,
- zaburzenia świadomość, napady drgawkowe,
- obniżona wydolność płuc w późniejszym wieku.
Szczepienie przeciwko RSV
Istnieje szczepienie ochronne przeciwko RSV, które chroni przed ciężkim przebiegiem choroby. Zgodnie z polskim Programem Szczepień Ochronnych na 2025 rok szczepienie przeciwko RSV jest szczepieniem zalecanym dla osób:
- powyżej 60 roku życia,
- w wieku od 50 do 59 lat – u których występują czynniki ryzyka ciężkiego przebiegu infekcji wywołanej przez RSV,
- kobiet w ciąży – w 32–34 tygodniu, takie szczepienie realizowane w III trymestrze ciąży pozwala na ochronę bierną dziecka w jego pierwszych miesiącach życia.
Szczepienie ochronne przeciwko RSV należy do kategorii szczepionek nieżywych, zawiera rekombinowaną glikoproteinę F wirusa i stosowane jest w schemacie jednodawkowym. Szczepionka przeciwko RSV jest aktualnie darmowa dla pacjentów powyżej 65 roku życia i kobiet w ciąży, co znacznie zwiększa dostępność do tego rodzaju ochrony.
Zakażenie wirusem RSV jest częstą infekcją występującą w okresie jesienno-zimowym. Choroba ta może być szczególnie groźna dla małych dzieci, wcześniaków, niemowląt, a także osób dorosłych z obniżoną odpornością i obciążonych wielochorobowo. Istnieje jednak szczepienie ochronne, które zmniejsza ryzyko wystąpienia ciężkiego przebiegu zakażenia RSV. Warto z niego skorzystać i zmniejszyć ryzyko wystąpienia poważnych powikłań choroby.
Może zainteresować Cię także: Inhalacje – na czym polegają, kiedy i jak je wykonywać. Co do inhalacji? Wszystko, co musisz wiedzieć o inhalacjach.
