Wolne rodniki i antyoksydanty
W warunkach fizjologicznych (prawidłowych) w organizmie istnieje równowaga oksydacyjno-antyoksydacyjna. Jej zaburzenie, a dokładniej przewaga procesów oksydacyjnych, skutkuje nasilonym stresem oksydacyjnym, który może inicjować procesy patologiczne i przyczyniać się m.in. do uszkodzeń DNA, utleniania lipidów i glukozy.
Co prawda, organizm nie jest bezradny – ma do dyspozycji szereg mechanizmów ochronnych, które zapobiegają naruszeniu naturalnej równowagi oksydacyjnej. Jednak zwiększona i długotrwała produkcja reaktywnych form tlenu może prowadzić do wyczerpania rezerw antyoksydacyjnych.
Nadmiar wolnych rodników powoduje m.in. degradację nienasyconych kwasów tłuszczowych, obecnych w błonach komórkowych. Jeśli dojdzie do zapoczątkowania tzw. reakcji łańcuchowej, lipidy ulegną peroksydacji (utlenieniu), a następnie uszkodzeniom ulec mogą także błony, enzymy i kwasy nukleinowe. Antyoksydanty (związki przeciwutleniające) hamują lub spowalniają utlenianie składników komórkowych. Ich działanie najczęściej polega na:
- neutralizacji substancji utleniających (zapobieganiu zapoczątkowaniu reakcji utleniania);
- reagowaniu z produktami pośrednimi utleniania i terminacji (kończeniu) reakcji łańcuchowych (czyli przeciwdziałaniu powstawaniu szczególnie toksycznych i reaktywnych form tlenu).
Które antyoksydanty chronią narząd wzroku przed skutkami stresu oksydacyjnego?
Witaminy i karetonoidy, czyli oczy pod ochroną
Karotenoidy stanowią swoistą tarczę ochronną przed następstwami stresu oksydacyjnego. To związki chemiczne, które wbudowują się w strukturę błon komórkowych i modyfikują ich właściwości. Do najsilniejszych przeciwutleniaczy należy astaksantyna, która pomaga utrzymać sztywną strukturę błony, co zwiększa odporność błon na ROS i zapobiega nadmiernemu utlenianiu lipidów.
Nie można pominąć antyoksydacyjnych właściwości witamin, np. witamina C działa protekcyjnie na naczynia krwionośne i płyny ustrojowe (jak krew, płyny wewnątrz- i zewnątrzkomórkowe). Chroni też fotoreceptory siatkówki przed uszkodzeniami przez światło i wspiera regenerację witaminy E – silnego przeciwutleniacza, zwanego „witaminą młodości”, który wiąże się z błonami komórkowymi.
Błony pełne wielonienasyconych kwasów tłuszczowych są głównym celem „ataku” ROS. Witamina E pomaga przerwać łańcuchowe reakcje wolnorodnikowe, nie dopuszczając do nadmiernego utleniania lipidów i uszkodzeń struktur białkowych. Jej wysokie stężenie we krwi może zmniejszać ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej.
Witamina A i β-karoten (prekursor witaminy A) chronią lipidy przed uszkodzeniami oksydacyjnymi. Wyniki badań wskazują, że mniejsze stężenia witamin A i E sprzyjają degeneracji fotoreceptorów siatkówki.
W zdrowym ciele zdrowe oczy
Kwasy tłuszczowe omega-3 (kwas dokozaheksaenowy – DHA i kwas eikozapentaenowy –EPA) hamują produkcję cytokin prozapalnych i powstawanie stresu oksydacyjnego; działają przeciwzapalnie, przeciwzakrzepowo, przeciwmiażdżycowo i rozkurczająco na naczynia krwionośne oraz poprawiają profil lipidowy krwi.
Kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 są niezwykle istotne dla zdrowia narządu wzroku – w siatkówce pełnią szereg istotnych funkcji, m.in. funkcje strukturalne, funkcjonalne i ochronne. Aktywnie uczestniczą w procesie widzenia i zapobiegają wielu chorobom narządu wzroku, m.in. związanym z procesem starzenia (AMD).
Działanie antyoksydacyjnie wykazuje również selen. Prawidłowe stężenie tego pierwiastka może zapobiegać rozwojowi zmian nowotworowych. Selen wpływa ponadto na przebieg metabolizmu hormonów tarczycy. Dlaczego to tak istotne?
Ze względu na tzw. objawy oczne, które najczęściej występują przy nadczynności tarczycy, ale mogą pojawić się również u pacjentów z prawidłową czynnością hormonalną gruczołu tarczowego lub jego niedoczynnością.
Do łagodnych dolegliwości tego rodzaju należą obrzęki tkanek, poszerzenie szpar powiekowych i nadmierne wydzielanie łez; w cięższych przypadkach istnieje ryzyko rozwoju neuropatii nerwu wzrokowego lub owrzodzenia rogówki i trwałej utraty wzroku. Poza tym cynk i selen biorą udział w procesach metabolicznych siatkówki i regulują aktywność jej enzymów. Zbyt mała podaż cynku może sprzyjać zwyrodnieniu plamki żółtej.
Może zainteresować Cię także: Dieta dla zdrowych oczu – 7 produktów, które ochronią Twój wzrok
