Kaszel – czym jest?
Kaszel jest naturalnym mechanizmem obronnym organizmu, mającym na celu usuwanie z dróg oddechowych chorobotwórczych patogenów, ciał obcych (np. kurzu) oraz zalegającej wydzieliny. Może również powstawać w wyniku podrażnienia dróg oddechowych, np. dymem papierosowym. Ze względu na charakter dzieli się go na kaszel mokry i kaszel suchy.
Kaszel mokry, nazywany inaczej kaszlem produktywnym, charakteryzuje się odkrztuszaniem ropnej, gęstej wydzieliny. W przypadku kaszlu suchego (kaszel nieproduktywny) brak jest flegmy, a występuje jedynie odkasływanie suchego powietrza. Dość często towarzyszy mu ból gardła, pojawiający się z powodu podrażnienia błony śluzowej gardła przez m.in. ciągłe kasłanie.
W parze z kaszlem zazwyczaj idzie katar, który może spływać po tylnej części gardła, zwłaszcza w pozycji leżącej. Efekt? Odczuwanie ciągłego gula w gardle, gromadzenie się wydzieliny w drogach oddechowych, odkrztuszanie flegmy, a jeśli jest to przewlekły stan, dodatkowo istnieje ryzyko rozwoju zapalenia gardła.
Jak powstaje suchy kaszel?
Suchy kaszel powstaje w wyniku:
- podrażnienia przez czynniki mechaniczne – pył, kurz, ciało obce, dym papierosowy itp.;
- aktywacji receptorów kaszlu znajdujących się w błonie śluzowej dróg oddechowych, czyli tchawicy, oskrzelach, nosie, przeponie, nagłośni.
Odebrane bodźce przekazywane są do rdzenia przedłużonego, gdzie wytwarzana jest odpowiedź na nie w postaci kaszlu suchego. Jego mechanizm przebiega w dwóch etapach. W pierwszej fazie dochodzi do głębokiego wdechu i zamknięcia nagłośni, co powoduje wzrost ciśnienia w płucach. Podczas drugiej fazy nagłośnia zostaje otwarta, ciśnienie spada, a z płuc wydostaje się silny strumień powietrza, czyli kaszel.
Przyczyny suchego kaszlu
Głównymi przyczynami suchego kaszlu są:
- infekcje wirusowe – w wyniku działania wirusów dochodzi do podrażnienia receptorów kaszlowych na skutek uszkodzenia nabłonka błony śluzowej dróg oddechowych;
- czynniki mechaniczne – np. kurz, pył, smog, dym papierosowy, zimne powietrze z klimatyzacji lub uwarunkowane pogodą ciepłe powietrze z grzejników.
Suchy kaszel może występować również w przebiegu występujących chorób do których należą:
- astma oskrzelowa,
- refluks przełyku,
- przewlekłe zapalenie dróg oddechowych np. powstające w wyniku alergii,
- poinfekcyjna nadwrażliwość płuc,
- przewlekłe choroby zatok przynosowych,
- przyjmowanie niektórych leków np. inhibitorów konwertazy angiotensynowej (IKA) takich jak: kaptopryl, lizynopryl czy ramipryl.
Kaszel suchy czy mokry?
Kaszel suchy i mokry odróżnia obecność gęstej, zalegającej wydzieliny, którą trudno odkrztusić.
W przypadku kaszlu suchego brak jest zalegającej wydzieliny, którą trzeba odkrztusić, natomiast mogą towarzyszyć mu duszności, łaskotanie i drapanie w gardle. Kaszel suchy brzmi głucho, nie słychać żadnego furczenia ani bulgotania z dróg oddechowych. Może występować jako pojedyncze pokasływanie albo jako ataki kaszlu z drapaniem w gardle, które są uciążliwe zwłaszcza w nocy.
Jeżeli podczas kaszlu odczuwalny jest „ciężar w płucach”, uczucie zalegania w gardle i towarzyszy temu odkrztuszanie flegmy to mamy do czynienia z kaszlem mokrym. Jest on bardziej dźwięczny, wyraźnie słychać furczenie z dróg oddechowych, któremu towarzyszy duży wysiłek, wkładany w odkrztuszenie flegmy. Kaszel mokry jest nasilony z samego rana, co jest efektem całonocnego gromadzenia się śluzowo-ropnej wydzieliny.
Co na suchy kaszel?
Suchy kaszel, a zwłaszcza ataki kaszlu z drapaniem w gardle są uciążliwe i powodują duży dyskomfort szczególnie nocą. Nadmierne kasłanie podrażnia drogi oddechowe, co objawia się bólem i pieczeniem w gardle. Dlatego w przebiegu kaszlu suchego tak istotne jest dbanie o odpowiednie nawilżenie gardła oraz hamowanie odruchu kaszlu.
Leki przeciwkaszlowe
W przypadku wystąpienia uporczywego i męczącego suchego kaszlu warto sięgnąć po leki przeciwkaszlowe, które złagodzą odruch kaszlu lub całkowicie go zahamują. Jednymi z najczęściej wykorzystywanych leków są syropy i tabletki zawierające w swoim składzie butamirat, lewodropropizynę, kodeinę i dekstrometorfan. Działanie tych substancji opiera się na hamowaniu odruchu kaszlu poprzez wpływ na ośrodkowy lub obwodowy układ nerwowy. Ze względu na siłę działania, posiadają ograniczenia w zastosowaniu – kodeina i dekstrometorfan, jako środki opioidowe mogące prowadzić do uzależnienia, stosuje się tylko i wyłącznie u osób dorosłych. Natomiast butamirat i lewodropropizyna należą do substancji nieopioidowych oraz nie posiadają potencjału uzależniającego, dlatego można podawać je na kaszel suchy u dzieci już od 2 roku życia.
Substancje naturalne na suchy kaszel
Innym sposobem na złagodzenie suchego kaszlu jest przyjmowanie substancji pochodzenia naturalnego – śluzów i ektoiny.
Występujące w surowcach roślinnych śluzy w organizmie ulegają przemianie wytwarzając nowe związki, które trafiając do dróg oddechowych powlekają i chronią błonę śluzową gardła oraz krtani przed podrażnieniem, a dodatkowo znoszą odruch kaszlowy. Przykładem substancji śluzowym występujących w preparatach aptecznych jest porost islandzki.
Ektoina dzięki zdolności łączenia się z cząsteczkami wody obecnymi w błonie śluzowej dróg oddechowych, tworzy na ich powierzchni ochronną powłokę, zapobiegając podrażnieniom, które są jedną z przyczyn suchego kaszlu. Możmy ją znaleźć w preparatach w postaci sprayu do gardła, pastylek do ssania czy roztworów do inhalacji.
Ektoina ma wysoki profil bezpieczeństwa, dlatego może być stosowana u niemowląt i dzieci, u dorosłych, w tym u osób starszych, a także kobiet w ciąży i karmiących piersią.
Preparaty do inhalacji
W suchym kaszlu świetnie sprawdzą się inhalacje wykonane za pomocą inhalatora. Nebulizator, będący częścią inhalatora odpowiedzialny jest za zmianę roztworu do inhalacji w delikatną mgiełkę. Wdychanie wytworzonego przez inhalator aerozolu, pozwala dotrzeć głęboko do dróg oddechowych, co sprawia, że inhalacje na kaszel suchy są wysoce skutecznym sposobem. Dodatkowo są proste w wykonaniu. Wystarczy roztwór z ampułki przelać do pojemnika, nałożyć prawidłowo maseczkę do inhalacji, uruchomić inhalator i spokojnie wdychać wytwarzaną mgiełkę.
Co stosować na inhalacje na suchy kaszel?
Chcąc wykonać inhalacje na suchy kaszel, sięgnij po izotoniczny roztwór chlorku sodu (0,9% NaCl) nazywany potocznie solą fizjologiczną. Skąd taka nazwa? Chodzi o stężenie chlorku sodu, które jest identyczne, jak chociażby nasze łzy.
Sól fizjologiczna może być wzbogacona o kwas hialuronowy i/lub ektoinę. Ich obecność odpowiada za intensywne nawilżenie, dzięki silnemu wiązaniu cząsteczek wody. W efekcie drogi oddechowe pokryte są wodną warstwą, co nie tylko zapewnia stałe nawilżenie, ale również ochronę przed czynnikami drażniącymi. Ektoina dodatkowo stabilizuje błony komórkowe i pomaga łagodzić stan zapalny.
W przypadku braku urządzenia do inhalacji, można wykorzystać domowy sposób, czyli przygotowanie tzw. parówki poprzez zagotowanie wody z dodatkiem soli. Istnieje jednak ryzyko poparzenia się gorącą parą wodną, dlatego taką inhalacja należy wykonywać ostrożnie i upewnić się, że temperatura pary nie zrobi nam krzywdy.
Domowe sposoby na suchy kaszel
Od dawien dawna nasze babcie i prababcie przygotowywały specjalne domowe syropy, które stosowały na wszelakie dolegliwości towarzyszące przeziębieniu. Należą do nich syrop z cebuli oraz syrop z pędów sosny, które dzięki swoim aktywnym składnikom łagodzą suchy kaszel oraz wzmacniają odporność, co jest szczególnie ważne w okresie jesienno-zimowym.
W walce z suchym kaszel pamiętaj również o piciu dużej ilości wody oraz zadbaniu o jakość powietrza w domu, zwłaszcza w godzinach nocnych. Dobrym pomysłem będzie zakup nawilżacza powietrza, który zapewni odpowiedni stopień wilgotności i pomoże zmniejszyć ilość poranków, kiedy tuż po przebudzeniu masz suche i bolące gardło.
Atak kaszlu jak powstrzymać?
Po pierwsze sięgnij po leki przeciwkaszlowe. Podanie lewodropropizyny pomoże szybko uporać się z atakiem kaszlu i da odpocząć podrażnionemu gardłu.
Lewodropropizyna działa obwodowo, co oznacza, że nie wpływa na receptory hamujące kaszel znajdujące się w mózgu. Jej działanie polega na hamowaniu aktywności włókien odpowiedzialnych za odruchu kaszlu. Efekt? Atak kaszlu zostaje powstrzymany.
Działanie obwodowe zapewnia również mniejsze ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, ponieważ lewodropropizyna nie wpływa na szereg innych receptorów znajdujących się w mózgu. Wykazuje również o wiele mniej interakcji z innymi lekami w porównaniu z lekami działającymi ośrodkowo, co jest istotne zwłaszcza u osób starszych, które przyjmują wiele leków jednocześnie.
Po opanowaniu ataku kaszlu warto zadbać o regenerację i nawilżenie dróg oddechowych. Możesz sięgnąć po nawilżające tabletki do ssania z porostem islandzkim lub spray do gardła z wyciągiem z chrząstnicy kędzierzawej. Zapewnią intensywne nawilżenie oraz pokryją gardło delikatną warstwą, chroniąc je przed czynnikami drażniącymi.
Suchy kaszel – kiedy udać się do lekarza?
Suchy kaszel występujący w przebiegu łagodnej infekcji jest niegroźny i zazwyczaj przechodzi samoistnie. Czasami wraz z nim występują inne objawy, które mogą wskazywać na dużo poważniejsze problemy. Zalicza się do nich:
- świszczący oddech,
- krwioplucie,
- duszący i męczący kaszel,
- wymioty,
- problemy z oddychaniem,
- ból w klatce piersiowej,
- suchy kaszel utrzymujący się powyżej 10 dni.
W takiej sytuacji należy niezwłocznie udać się do lekarza w celu pogłębienia diagnozy i odnalezienia źródła suchego kaszlu. Również w przypadku występowania suchego kaszlu u dzieci, należy skonsultować się z lekarzem, aby nie doszło do zaostrzenia infekcji.
Może zainteresować Cię także: Kaszel mokry – przyczyny, objawy, leczenie
