- Zaparcia u dzieci to częsty problem, który może objawiać się rzadkimi, twardymi lub bolesnymi wypróżnieniami, a także uczuciem niepełnego wypróżnienia.
- Przyczyną zaparć mogą być błędy dietetyczne, takie jak niedostateczna ilość błonnika i płynów, ale także czynniki psychologiczne, np. stres związany z treningiem toaletowym lub zmiany w codziennym rytmie dnia.
- Przy zaparciach u dzieci warto sięgnąć po preparaty z manną z jesionu, makrogolami lub gliceryną – składnikami, które wspierają naturalne wypróżnianie.
- Dowiedz się więcej o produktach z manną z jesionu na zaparcia u dzieci.
Zaparcia u dzieci co to jest?
Zaparcia, nazywane potocznie zatwardzeniem, oznaczają zbyt małą liczbę wypróżnień lub oddawanie z wysiłkiem twardych stolców, często z towarzyszącym uczuciem niepełnego wypróżnienia (defekacji).
Częstotliwość wypróżnień u dzieci jest sprawą bardzo indywidualną i zależy od wielu czynników. Niekiedy drobna zmiana powoduje problem z załatwianiem się i równie drobna modyfikacja pozwala go rozwiązać.
O zaparciach u dzieci mówi się dopiero wówczas, gdy przez co najmniej miesiąc występują minimum dwa z niżej wymienionych objawów:
- stolce rzadsze niż 2 razy w tygodniu,
- popuszczanie stolca przynajmniej 1 raz w tygodniu,
- unikanie defekacji,
- bolesne wypróżnianie,
- twarde stolce,
- duże złogi mas kałowych w odbytnicy,
- duże średnice stolca, które mogą zatkać toaletę.
Zaparcia u dzieci – przyczyny
Zaparcia czynnościowe – to z nimi najczęściej mierzą się dzieci. Dane pokazują, że dotyczy to nawet 3% światowej populacji pediatrycznej. Zaparcia czynnościowe (idiopatyczne) w odróżnieniu od zaparć wtórych (organicznych) nie mają uchwytnej przyczyny, ich źródłem nie jest żadna choroba, za wyjątkiem zespołu jelita drażliwego. Wynikają z różnych sytuacji.
Dzieci powstrzymują stolec z istotnych dla siebie powodów – bo boją się bólu podczas wypróżniania, nie lubią korzystać z nocnika, nie chcą przerywać zabawy. Zdarza się i tak, że zaparcia są przykrym następstwem grypy żołądkowej – tzw. czynnościowe zaparcia poinfekcyjne nie należą do rzadkości.
Bez względu na przyczynę zaparcia u dzieci wymagają odpowiedniego leczenia. Jeśli więc Twoj szkrab ma tego typu problemy, załatwia się rzadziej niż 2 razy w tygodniu, a wypróżnianie sprawia mu ból lub wiąże się z dyskomfortem, nie zwlekaj, ale jak najszybciej spróbuj mu pomóc. Zaparcia czynnościowe mogą bowiem łatwo zmienić się w zaparcia nawykowe, w których dziecko powstrzymuje stolec, co tylko nasila zatwardzenie – tak powstaje błędne koło, które trudno zatrzymać.
Zaparcia czynnościowe nie mają uchwytnej przyczyny. Mogą wynikać z czynników takich jak:
- zmiana diety, dieta uboga w błonnik,
- niskie nawodnienie organizmu,
- siedzący styl życia, mała aktywność fizyczna,
- stres, lęk przed bolesnym wypróżnianiem,
- zespół jelita drażliwego.
Zaparcia u dzieci organiczne mogą być objawem chorób:
- jelita grubego – np. choroba Leśniowskiego i Crohna,
- odbytu i odbytnicy – np. zwężenie odbytu,
- miednicy mniejszej – np. endometrioza,
- obwodowego układu nerwowego – w tym choroba Hirschsprunga,
- ośrodkowego układu nerwowego – jak stwardnienie rozsiane,
- gruczołów wydzielniczych i metaboliczne – np. cukrzyca,
- psychicznych – np. depresja, jadłowstręt,
- alergicznych – alergia na białko mleka krowiego,
- tkanki łącznej – np. zapalenie skórno-mięśniowe.
Zaparcia u dzieci – objawy
Objawy zaparć u dzieci różnią się w zależności od ich wieku. U niemowląt karmionych mlekiem matki zaparcia manifestują się raczej twardym stolcem i bolesną defekacją niż rzadszym niż 2 razy w tygodniu wypróżnianiem.
W tej grupie wiekowej istotne jest wykluczenie choroby Hirschsprunga, która objawia się opóźnieniem oddania smółki do ponad 24 godzin po urodzeniu. Równie ważna jest diagnostyka różnicowa w kierunku alergii na białko mleka krowiego. Większość dzieci z tą przypadłością ma zaparcia, ale też w większości udaje się je pokonać dzięki diecie eliminacyjnej.
Jeśli chodzi o objawy zaparć u dzieci kilkuletnich, to uwagę rodziców powinna zwrócić przede wszystkim niechęć do korzystania z toalety i zgłaszany ból czy dyskomfort podczas wypróżniania. Charakterystyczna jest też tzw. retencyjna postawa ciała – w chwili uczucia parcia dziecko zaciska pośladki, krzyżuje nogi i zastyga w bezruchu, aby powstrzymać stolec. Zdarza się również, że gdy tylko dziecko odczuwa potrzebę, staje się drażliwe, płacze, marudzi.
Na zaparcia u dzieci wbrew pozorom mogą wskazywać też bardzo duże stolce, które potrafią zatkać muszlę klozetową. Innym nietypowym objawem zaparć jest plamienie bielizny, co łatwo przypisać biegunce. Popuszczanie to nie wynik rozwolnienia, lecz świadomego wstrzymywania stolca. Jeśli taki incydent przytrafia się raz w tygodniu lub częściej, należy zastanowić się, czy przyczyną nie są właśnie zaparcia.
Warto wymienić alarmowe objawy zaparć u dzieci, które powinny skłonić rodziców do szybkiej konsultacji z pediatrą. To m.in.:
- gorączka,
- krew w stolcu,
- owłosienie w okolicy kości krzyżowej lub odbytu,
- trwający przewlekle ból brzucha, zwłaszcza po wypróżnianiu,
- ubytek masy ciała, zahamowanie wzrostu.
Zaparcia u dzieci – rozpoznanie
Czynnościowe zaburzenia układu pokarmowego rozpoznaje się w oparciu o tzw. Kryteria Rzymskie. Zgodnie z najnowszym ich opracowaniem z 2016 roku – tzw. Kryteriami Rzymskimi IV – czynnościowe zaparcia u dzieci diagnozuje się na podstawie następujących reguł.
Co na zaparcia u dzieci?
Zaparcia u dzieci wymagają holistycznego podejścia, którego podstawą jest zrozumienie problemu. Aby tak się stało, rodzice powinni zasięgnąć porady pediatry. W niektórych przypadkach niezbędne jest wsparcie psychologa. Istotne jest również uświadomienie sobie, że na zaparcia nie ma jednego uniwersalnego sposobu.
Unormowanie rytmu wypróżnień wymaga połączenia działań dietetycznych i wychowawczych z farmakologicznymi. Modyfikacja diety, zapewnienie dziecku komfortu psychicznego oraz wspieranie się preparatami na bazie manny z jesionu, makrogoli czy gliceryny.
Należy podkreślić, że w walce z zaparciami kluczowa jest determinacja w działaniu i mądra motywacja do dobrych zmian. Leczenie zaparć u dzieci wymaga czasu, więc trzeba uzbroić się w cierpliwość i niestrudzenie postępować zgodnie z zaleceniami lekarza.
Manna z jesionu
Manna z jesionu to naturalny środek na zaparcia u dzieci. Zawiera mannitol, który delikatnie oczyszcza jelita, wspomagając regularne wypróżnianie i poprawiając komfort trawienny. Pozyskiwana jest z jesionu mannowego (Fraxinus ornus) poprzez nacinanie pnia w ściśle określonych warunkach o odpowiedniej porze roku. W wyniku nacięcia z drzewa wypływa sok, który po czasie krystalizuje na korze, tworząc charakterystyczny biały osad – mannę.
Dowiedz się więcej: Manna z jesionu – co to jest, jak działa, kiedy stosować? Naturalny sposób na zaparcia u dzieci
Manna, oprócz mannitolu, zawiera szereg substancji aktywnych biologicznie, co sprawia, że nie tylko działa zmiękczająco i lekko przeczyszczająco, ale też wykazuje pewne właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne.
Preparatu z manną z jesionu występują w dwóch formach podania, dostosowanych wieku i potrzeb malucha:
- wygodny do podania proszek przeznaczony dla niemowląt i dzieci do 3. roku życia;
- miękkie kostki do rozpuszczenia w ulubionym napoju dziecka, odpowiednie od 3. roku życia.
Obie formy zostały stworzone z myślą o najmłodszych. Ich unikalny skład oraz opatentowana formuła produkcyjna zapewniają bezpieczne i skuteczne działanie, wspierające leczenie zaparć u dzieci.
Zalety stosowania preparatów z manną z jesionu:
- naturalny skład,
- postać suplementu na zaparcia odpowiednia dla młodszych i starszych dzieci,
- szybkie działanie osmotyczne – w ciągu kilku godzin zmiękczają masy kałowe i ułatwiają wypróżnianie,
- przeznaczone do długotrwałego stosowania.
Makrogole dla dzieci bez recepty
Makrogole (polietylenoglikole, PEG), zaliczane do osmotycznych środków przeczyszczających, stosowane są na zaparcia u dzieci i dorosłych. Są to związki polimerowe o wysokich masach cząsteczkowych (ok. 3350 do 4000 daltonów), co czyni je nierozpuszczalnymi w wodzie, a tym samym niewchłanialnymi w układzie pokarmowym. Posiadają one jednak zdolność do łączenia się z cząsteczkami wody, powodując zwiększenie jej zawartości w jelicie i ułatwienie wypróżnienia.
Makrogole dzięki swojemu powierzchownemu działaniu odznaczają się wysokim profilem bezpieczeństwa, stanowiąc jedne z pierwszych leków stosowanych w leczeniu zaparć czynnościowych u dzieci już od 6. miesiąca życia.
Występujące w wygodnej formie płynu mogą być stosowane u wszystkich dzieci, bez obawy o trudności w ich podaniu.
Makrogole działanie
Makrogole są związkami osmotycznie czynnymi, które nie wchłaniają się w przewodzie pokarmowym. Po podaniu doustnym w organizmie silnie wiążą cząsteczki wody. Trafiając do światła jelita, pociągają za sobą wodę, zwiększając jej ilość, a w efekcie powodując zmiękczenie i rozrzedzenie zalegających mas kałowych. Wskutek zwiększenia objętości kału pobudzone zostają mięśnie gładkie okrężnicy, których ruchy powodują wypróżnienie.
Makrogole w całości, w postaci niezmienionej, usuwane są z układu pokarmowego wraz z kałem.
Makrogol po jakim czasie działa?
Działanie makrogoli jest opóźnione. Efekty działania (wypróżnienie) pojawiają się w przeciągu 24-48 godzin od przyjęcia pierwszej dawki. Spowodowane jest to czasem, jaki jest potrzebny na dotarcie makrogoli z żołądka do jelita grubego.
Makrogole dawkowanie
Makrogole podaje się dzieciom w zależności od fazy zaparć. Początkowo w celu usunięcia złogów kałowych podaje się dobowo 1,5 g/kg masy ciała, natomiast w dalszym leczeniu dla podtrzymania efektu wypróżnienia podaje się 0,2-0,8 g/kg masy ciała. Informacje i ilości preparatu, jaką należy podać dziecku, producent umieszcza na opakowaniu.
Dobową dawkę makrogoli zazwyczaj podaje się jednorazowo rano, jednak w niektórych przypadkach można ją podać w dwóch równo podzielonych dawkach. Należy jednak pamiętać, aby podany roztwór popić dużą ilością wody, która od razu zwiąże się z makrogolami w przewodzie pokarmowym i ułatwi jego transport.
Leczenie zaparć makrogolami powinno trwać nie dłużej niż 3 miesiące.
Gliceryna na zaparcia u dzieci
W zaparciach u dzieci bardzo często stosuje się również preparaty do podania zewnętrznego na bazie gliceryny. Zaliczana jest ona do przeczyszczających środków poślizgowych, które dzięki swoim właściwościom zmiękczają i ułatwiają przemieszczanie się mas kałowych. Po podaniu doodbytniczym drażni zakończenia nerwowe zlokalizowane w błonie śluzowej jelita, pobudzając mięśnie gładkie do skurczy, a w rezultacie przesuwania kału i wypróżnienia.
Gliceryna w porównaniu do innych środków przeczyszczających charakteryzuje się szybkim efektem działania. Wypróżnienie następuje w przeciągu 15-60 minut od podania preparatu. Najczęściej gliceryna stosowana jest zewnętrznie w postaci mikrowlewek lub czopków.
Gliceryna na zaparcia u dzieci jak stosować?
Glicerynę na zaparcia u dzieci stosuje się w preparatach do podawania zewnętrznego. Ich miejscowe stosowanie pozwala na ominięcie przewodu pokarmowego i wywołanie szybkiego efektu wypróżnienia.
Jedną z nowszych i łatwiejszych form podawania gliceryny są mikrowlewki, które można stosować już od 2. roku życia. Ich płynna forma powoduje natychmiastowe zmiękczanie mas kałowych i znacznie przyspiesza wywołanie pożądanego efektu.
Stosowanie mikrowlewek u dzieci jest niezwykle proste. Wystarczy otworzyć zatyczkę pojemnika, a następnie delikatnie wsunąć aplikator do odbytu i wycisnąć zawartość. Aplikator należy wyciągnąć, utrzymując cały czas ściśnięty pojemnik, aby nie zassać płynu z powrotem do środka. Zużyty aplikator wyrzucić do śmietnika.
Domowe sposoby na zaparcia u dzieci
Wymieniając domowe sposoby na zaparcia, skupimy się na modyfikacji stylu życia dziecka, którego dotyczy ten problem oraz całej jego rodziny. Pierwszym krokiem jest zmiana diety, co szerzej opiszemy za chwilę, kolejnym – zwiększenie codziennej aktywności fizycznej. Warto zachęcać dziecko z zaparciami do sportu, zarówno poprzez wspólne spacery, jogging, pływanie, jak i podjęcie treningów w grupie rówieśniczej.
Oprócz tego bardzo ważną rzeczą jest regulacja cyklu wypróżnień. Należy pilnować, aby dziecko korzystało z toalety o stałych porach dnia, głównie po posiłku. Tzw. trening defekacji pozwala wzmocnić odruchy żołądka, okrężnicy i dwunastnicy oraz wyćwiczyć stały rytm wypróżnień.
Warto dodać, że istotna jest postawa ciała – podczas korzystania z toalety najlepiej przyjmować pozycję kuczną, tak aby pomiędzy tułowiem a udami kąt nachylenia wynosił 35 stopni. Wystarczy podłożyć pod nogi stołeczek i pochylić się lekko do przodu. To pozwala rozluźnić mięsień łonowo-odbytniczy i ułatwia wypróżnianie. Dobrze też pouczyć dziecko, aby nie parło na siłę. Jeśli nie może się załatwić, niech spróbuje na niby nadmuchać balonik, delikatnie wydmuchując powietrze przez usta.
Pamiętając, że wśród przyczyn zaparć u dzieci ważne miejsce zajmuje stres, warto dokładać starań, aby w domu panowała przyjazna, wspierająca atmosfera. Bardzo często problemy z wypróżnianiem u dzieci pojawiają się w kluczowych momentach rozwoju – podczas odpieluchowywania, gdy maluch uczy się korzystać z nocnika, a także z początkiem nauki szkolnej. W takich sytuacjach dziecko wymaga troskliwej opieki, bez presji, nacisków, straszenia i szantażowania, za to z empatią, uważnością i czułością.
Dieta na zaparcia u dzieci
Kluczowym składnikiem diety na zaparcia u dzieci jest błonnik (tzw. włóknik pokarmowy). Produkty bogate w ten składnik nasilają fermentację i zwiększają ilość wody w dolnym odcinku przewodu pokarmowego. W ten sposób ułatwiają oddawanie stolca i poprawiają rytm wypróżnień.
Ilość błonnika, jaką powinny spożywać dzieci, oblicza się według następującego wzoru: wiek dziecka + 0,5g/kg masy ciała dziecka = dzienne zapotrzebowanie.
Dla przykładu, trzyletnie dziecko ważące 15 kg powinno otrzymywać dziennie 10,5 g błonnika.
Błonnik znajduje się w wielu różnych produktach spożywczych takich jak:
- pieczywo pełnoziarniste, jak graham,
- kolorowe warzywa i owoce, najlepiej świeże, suszone, pieczone lub gotowane,
- rośliny strączkowe, o ile nie powodują wzdęć i nie nasilają zaparć,
- nasiona i orzechy, ale nie solone.
Dieta dziecka z zaparciami powinna być różnorodna. Te same warzywa czy owoce bogate w błonnik można podawać na wiele sposobów – jako zupę-krem, puree czy świeżo wyciśnięty sok. Oczywiście warto też spożywać je w postaci surowej.
Jakie owoce na zaparcia u dzieci?
Choć wszystkie owoce zawierają błonnik, jedne mają go więcej, inne mniej. Do tych pierwszych z pewnością zaliczają się owoce suszone – dla przykładu, o ile w 100 g świeżych śliwek znajduje się około 1,6 g błonnika, o tyle w takiej samej porcji śliwek suszonych jest go znacznie więcej – 9,4 g.
Ze świeżych owoców najwięcej błonnika mają porzeczki, maliny i jagody. Dzieciom z zaparciami warto podawać też awokado, kiwi, jabłka i gruszki.
A czego nie powinno się jeść przy zaparciach? Na pewno należy unikać owoców kandyzowanych, przetworów konserwowych, dań smażonych i fast foodów. To samo dotyczy kolorowych napojów gazowanych, słonych przekąsek i słodyczy, w tym pączków, drożdżówek i innych wyrobów cukierniczych. Tłusty ser żółty lepiej zamienić na chudy ser twarogowy, podobnie mięso – tłuste ryby i wędliny zastępujemy chudymi.
Oprócz pięciu bogatych w błonnik posiłków dziecko z zaparciami musi dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu. Najlepiej sprawdza się woda wysokozmineralizowana, jednak jeśli dziecko jej nie lubi, może pić swoją ulubioną mineralną. Najważniejsze, by wyrobiło nawyk picia wody w ciągu dnia.
Pomóc w tym mogą gadżety – fajny bidon, samodzielnie wybrany kubek czy metalowe, błyszczące słomki. Dobrym pomysłem jest też wspólne przygotowywanie owocowych napojów, koktajli, smoothie i shake’ów – dzieci je lubią, zawierają błonnik pokarmowy, wspomagają nawodnienie organizmu i można dodać do nich kostki z manną z jesionu, dodatkowo wspierające pasaż jelitowy.
Zaparcia u dzieci zwykle wiąże się ze stresem całej rodziny. Na szczęście przy odpowiednim postępowaniu udaje się go rozwiązać. Potrzeba do tego wiedzy, czasu i motywacji. Ważne, by nie spoczywać na laurach, a wprowadzonych raz zasad przestrzegać już stale – spożywać codziennie produkty bogate w błonnik, pić odpowiednie ilości wody, aktywnie spędzać czas i dbać o dobrą domową atmosferę. Zaparcia u dzieci mogą powracać, dlatego warto im przeciwdziałać każdego dnia. Z pewnością wyjdzie to na zdrowie całej rodzinie.
Może zainteresować Cię także: Physiomanna Baby – co to jest? Kiedy i jak stosować Physiomanna Baby
