Słów kilka o historii zespołu cieśni nadgarstka
Po raz pierwszy zespół cieśni nadgarstka pojawił się w medycynie za sprawą nadwornego chirurga królowej Wiktorii – sir Jamesa Pageta, który opisał je jako zjawisko ucisku nerwu pośrodkowego. Z biegiem czasu kolejni naukowcy skupiali się wokół problemu drętwienia i mrowienia miejsc unerwianych przez wspomniany nerw. Efektem tego było sformułowanie na początku XX wieku przez amerykańskiego neurologa J.R. Hunta zależności pomiędzy wykonywaną pracą zawodową, a występowaniem zaburzenia przewodzenia w uszkodzonym nerwie. Dziś wiemy, że zespół cieśni nadgarstka jest chorobą zawodową osób, które bardzo często powtarzają te same ruchy nadgarstka.
Czym jest zespół cieśni nadgarstka?
Zespół cieśni nadgarstka (ang. carpal tunel syndrome) jest chorobą neurologiczną, rozwijającą się na skutek długotrwałego, intensywnego ucisku nerwu pośrodkowego, biegnącego w kanale nadgarstka. Skutkiem ucisku jest jego uszkodzenie, co prowadzi do zaburzeń czucia i ruchu w obrębie unerwianych palców – kciuka, wskazującego, środkowego i serdecznego. W zależności od czasu uciskania nerwu, jego uszkodzenie może być niewielkie i ustąpić po zastosowaniu nieinwazyjnych metod leczenia lub na tyle poważne, że będzie wymagało leczenia operacyjnego.
Zespół cieśni – budowa nadgarstka
Aby zrozumieć, skąd bierze się zespół cieśni nadgarstka, należy przyjrzeć się jego budowie. Nadgarstek tworzą dwa rzędy kości, ściśle do siebie przylegających. Mają one kształt łuków, połączonych więzadłem poprzecznym, co sprawia, że tworzy się kanał, przez który biegną ścięgna mięśni zginaczy palców, otoczone pochewkami maziowymi oraz nerw pośrodkowy. Nadgarstek pomimo niewielkich rozmiarów mieści wiele kluczowych elementów niezbędnych do prawidłowej pracy dłoni. Niestety, nawet najmniejszy nacisk czy przeciążenie powoduje ich ściśnięcie, a przede wszystkim ucisk na nerw pośrodkowy, co jest przyczyną zespołu cieśni nadgarstka.
Kogo dotyka zespół cieśni nadgarstka?
Co dziesiąty mieszkaniec naszego kraju chociaż raz w ciągu swojego życia dozna objawów zespołu cieśni nadgarstka. Może wydawać się, że to niedużo, jednak prognozy na przyszłość nie są optymistyczne. Bardzo dużo czasu spędzamy przed komputerem, czego efektem jest wielogodzinne przeciążenie ręki.
Zespół cieśni nadgarstka najczęściej dotyka osób w dwóch kategoriach wiekowych: 33-45 lat oraz po 50. roku życia. W pierwszej grupie zespół cieśni nadgarstka jest wynikiem wykonywanej pracy zawodowej, której towarzyszy długotrwały nacisk na nadgarstek, zaś w przypadku drugiej grupy jest to efekt procesu starzenia się organizmu.O wiele częściej na zespół cieśni nadgarstka chorują kobiety, u których objawy schorzenia w większości przypadków występują w obu rękach. Kobiety narażone są na zachorowanie zwłaszcza po menopauzie, w trakcie trwania ciąży, a także podczas stosowania farmakoterapii hormonalnej. Bardzo rzadko schorzenie dotyka dzieci, a jeśli już występuje, to wówczas przyczyną jest wada lub choroba genetyczna.
Przyczyny zespołu cieśni nadgarstka
Zespół cieśni nadgarstka obecnie uznawany jest za chorobę zawodową. Główną przyczyną jej rozwoju jest regularnie powtarzający się ruch mięśni zginaczy i prostowników nadgarstka, co skutkuje ich przeciążeniem. Prowadzi to do obrzęku i stanu zapalnego nerwu pośrodkowego, zaburzając przepływ impulsów nerwowych.
Choroba dotyka przede wszystkim osoby wykonujące monotonne ruchy dłońmi: muzyków, fryzjerów, lekarzy, tłumaczy języka migowego, pracowników biurowych czy taśm produkcyjnych. Dodatkowo obecny postęp technologii i zwiększony udział pracy zdalnej wymusił spędzanie większej ilości czasu przed komputerem oraz urządzeniami mobilnymi, przez co ręce ułożone są długotrwale w nienaturalnej pozycji.
Jak się okazuje, przyczyn zwężenia cieśni nadgarstka jest znacznie więcej. Zalicza się do nich również:
- choroby ogólnoustrojowe – cukrzycę, otyłość, alkoholizm,
- zmiany hormonalne,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- dnę moczanową,
- niedoczynność tarczycy,
- sarkoidozę – tworzenie niewielkich guzków zapalnych w różnych miejscach ciała na skutek gromadzenia nieprawidłowo pobudzonych komórek układu odpornościowego,
- amyloidozę – gromadzenie się w tkankach i narządach nierozpuszczalnych białek,
- zmiany zwyrodnieniowe związane ze stanem zapalnym stawów,
- anomalie anatomiczne,
- nawracające urazy nadgarstków.
Zespół cieśni nadgarstka objawy
Zespół cieśni nadgarstka może rozwijać się latami. Pierwsze zmiany chorobowe są bardzo charakterystyczne, przy czym w wielu przypadkach mijają samoistnie lub są na tyle łagodne, że nie wzbudzają niepokoju i są lekceważone. Objawy zespołu cieśni nadgarstka pojawiają się najczęściej w jednej ręce – dominującej, jednak zdarza się, że schorzenie dotyka obydwu nadgarstków.
W pierwszym etapie choroby występuje zesztywnienie lub mrowienie palców zwłaszcza w nocy, co jest przyczyną wybudzenia. Objaw ma charakter przejściowy. Po opuszczeniu ręki lub wykonaniu energicznego ruchu, jakby chciało się wstrząsnąć szklany termometr, dochodzi do zmniejszenia ciśnienia w nadgarstku i tym samym ustąpienia dolegliwości.
Z biegiem czasu objawy zespołu cieśni nadgarstka stają się częstsze i boleśniejsze. Jest to drugi etap schorzenia, który ma charakter stały i niestety wspomniane wcześniej strzepujące ruchy ręki nie powodują ustania porannych dolegliwości związanych z odczuwanym drętwieniem lub mrowieniem. Do tego dochodzi osłabienie mięśni kciuka i częściowy ich zanik, co przekłada się na trudności w codziennym funkcjonowaniu:
- osłabienie chwytu,
- brak możliwości zaciśnięcia dłoni w pięść,
- wypadanie z rąk trzymanych przedmiotów,
- brak precyzji podczas wykonywania różnych czynności.
Co istotne, powyższe objawy nie dotyczą małego palca, który nie jest unerwiony przez nerw pośrodkowy.Gdy zespół cieśni nadgarstka osiągnie zaawansowany stopień rozwoju, dochodzi do zaniku objawów czuciowych, na skutek trwałego uszkodzenia nerwu. Receptory znajdujące się na powierzchni dłoni nie są w stanie odbierać bólu, dotyku lub temperatury.
Rozpoznanie zespołu cieśni nadgarstka
Pojawienie się pierwszych objawów, zwłaszcza porannych mrowień czy zdrętwiałych palców, tłumaczone jest zazwyczaj złą pozycją ciała w trakcie snu. Dodatkowo, pomimo zauważenia gorszego funkcjonowania rąk przy wykonywaniu codziennych czynności, niewiele osób udaje się z tym problemem do lekarza, a tylko nieliczni łączą to z zespołem cieśni nadgarstka. Szybkie zdiagnozowanie schorzenia pozwala na równie szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Rozpoznanie opiera się na przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego z dokładnym określeniem objawów, okoliczności ich wystąpienia, czasu trwania i nasilenia w czasie.
Zespół cieśni nadgarstka test
Oprócz wywiadu pomocne w postawieniu diagnozy są dwa proste testy prowokacyjne, które można wykonać samemu w domu. Ich wykonanie ma podrażniać nerw pośrodkowy, co potwierdzi lub wykluczy zespół cieśni nadgarstka.
TEST TINELA – jak go poprawnie wykonać?
- Połóż rękę na stabilnej powierzchni, wewnętrzną częścią dłoni skierowaną ku górze.
- Palcami drugiej ręki opukuj nadgarstek w nerw pośrodkowy na wysokości kanału nadgarstka przez 30 sekund.
- Jeśli zaczynasz odczuwać drętwienie lub ból w ręce, świadczy to o pozytywnym wyniku testu, wskazującym na zespół cieśni nadgarstka.
TEST PHALENA – jak go poprawnie wykonać?
- Połącz dłonie częścią grzbietową – tak, aby nadgarstki były ułożone pod kątem 90° (odwrotnie niż do modlitwy).
- Utrzymaj dłonie w takiej pozycji przez minutę.
- Jeśli zaczynasz odczuwać nieprzyjemne doznania – cierpnięcie, ból, drętwienie – to otrzymałeś pozytywny wynik testu, wskazujący na zespół cieśni nadgarstka.
Czasami wywiad i wykonanie wspomnianych testów prowokacyjnych to za mało, aby postawić jednoznaczną diagnozę, dlatego też lekarze decydują się na wykonanie badania ultrasonograficznego (USG) lub elektromiografii (EMC). Mają one pomóc jednoznacznie ocenić, czy przewodzenie impulsów nerwowych w mięśniach ręki i przedramienia jest prawidłowe.
Zespół cieśni nadgarstka co pomaga
Wczesne zgłoszenie się do lekarza z objawami zespołu cieśni nadgarstka pozwala na szybkie wdrożenie leczenia, przy czym metoda leczenia dobierana jest ze względu na stopień zaawansowania schorzenia. Im szybciej, tym lepiej!
Nieoperacyjne leczenie zespołu cieśni nadgarstka
Szanse na wyleczenie metodami nieinwazyjnymi przy wczesnym rozpoznaniu są dość duże. Ze względu na powszechność występowania zespołu cieśni nadgarstka do wyboru jest sporo metod nieoperacyjnych, do których zalicza się:
- ćwiczenia nadgarstka z użyciem maści zawierających ekstrakty roślinne, których działanie łagodzi dolegliwości bólowe oraz poprawia czucie w palcach,
- leczenie farmakologiczne, mające na celu uśmierzenie bólu oraz zmniejszenie stanu zapalnego w nadgarstku – przyjmowanie doustnych niesteroidowych leków przeciwbólowych (NLPZ), iniekcje z glikokortykosteroidów podawane w okolicę troczka zginaczy (więzadło poprzeczne nadgarstka),
- zabiegi fizjoterapeutyczne, takie jak: laser wysokoenergetyczny, fala uderzeniowa,
- odciążenie nadgarstka przy pomocy sprzętu ortopedycznego – zakładanie ortezy, zwłaszcza na noc, zapewni spokojny sen, bez wybudzania na skutek dolegliwości ze strony nadgarstka,
- dbałość o prawidłowe ułożenie nadgarstka, szczególnie podczas pracy przy komputerze.
Operacyjne leczenie zespołu cieśni nadgarstka
Jeśli metody nieinwazyjne nie przyniosą oczekiwanych rezultatów, pacjent kwalifikuje się do leczenia operacyjnego, fachowo nazywanego odbarczeniem nerwu pośrodkowego. Celem zabiegu jest usunięcie przyczyn ucisku nerwu pośrodkowego poprzez przecięcie troczka mięśni zginaczy oraz usunięcie zmian zwyrodnieniowych i zrostów, o ile wystąpiły. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym z zastosowaniem jednej z dwóch dostępnych metod: klasycznej lub endoskopowej.
Metoda klasyczna (otwarta) polega na wykonaniu 4-5-centymetrowego nacięcia w środkowej linii dłoni, tuż nad nadgarstkiem – tak, aby odsłonić kanał i wykonać przecięcie więzadła wraz z usunięciem wszystkich zmian zwyrodnieniowych. Po przeprowadzonym zabiegu dłoń wraz z nadgarstkiem zostaje umieszczona w stabilizatorze lub szynie gipsowej na okres 10-14 dni.
Zdecydowanie nowocześniejszą i mniej inwazyjną techniką jest metoda endoskopowa, podczas której wykonuje się centymetrowe nacięcie na skórze przedramienia, przez które następnie wprowadzany jest endoskop zakończony kamerą oraz narzędzie chirurgiczne. Za ich pomocą specjalista określa przyczynę schorzenia, wykonuje zabieg przecięcia więzadła poprzecznego nadgarstka oraz usuwa inne przyczyny ucisku nerwu pośrodkowego. Zabieg jest szybki i co najważniejsze po jego zakończeniu dłoń nie jest unieruchomiona.
Cieśń nadgarstka: operacja na NFZ czy prywatnie?
Operacja zespołu cieśni nadgarstka może być finansowana ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ), należy jednak spodziewać się dłuższego czasu oczekiwania na zabieg w porównaniu z terminami dostępnymi w prywatnej klinice. Warunkiem refundacji jest posiadanie aktualnego ubezpieczenia zdrowotnego oraz otrzymanie skierowania do szpitala na oddział neurochirurgii, które jest wystawione przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) na podstawie konsultacji neurochirurgicznej.
Czas hospitalizacji wynosi 3 dni, co jest wymogiem NFZ. W dniu poprzedzającym zabieg dokonywana jest konsultacja anestezjologiczna i wykonywane są podstawowe badania diagnostyczne, takie jak: morfologia, CRP (białko C-reaktywne), grupa krwi, elektrolity, koagulogram (badanie oceniające zdolność krzepnięcia krwi). Operacja odbywa się kolejnego dnia, zaś po niej, trzeciego dnia hospitalizacji, opuszcza się szpital. Po zabiegu zaleca się wykonanie szczepienia przeciwko WZW typu B.
Nowoczesne techniki operacyjne oraz duża dostępność terminów sprawiają, że na zabieg w prywatnej klinice nie trzeba długo czekać, a pobyt w szpitalu trwa zaledwie jeden dzień. Koszt takiego zabiegu mieści się w przedziale 1000-4000 złotych, przy czym przeglądając oferty klinik, warto zwrócić uwagę, czy w podany koszt zabiegu wchodzą konsultacje oraz badania laboratoryjne.
Rehabilitacja zespołu cieśni nadgarstka
Niezależnie od tego, czy zabieg przeprowadzany był metoda klasyczną czy endoskopową, powrót nadgarstka do pełnej sprawności zajmuje od 2 do 6 tygodni. Czas ten jest kwestią indywidualną, uzależnioną od wieku, predyspozycji organizmu do regeneracji, rodzaju wykonywanej pracy, a przede wszystkim – od przeprowadzonej rehabilitacji. Obejmuje ona delikatny masaż oraz ćwiczenia dłoni, wykonywane początkowo pod okiem fizjoterapeuty, który sprawdzi ich poprawność – tak, aby móc samodzielnie ćwiczyć w domowym zaciszu. Co istotne, rehabilitacja powinna być rozpoczęta jak najszybciej od momentu wykonania zabiegu, przy czym powinno pomijać się miejsca blizn pooperacyjnych do czasu ich całkowitego wygojenia. Masaże oraz ćwiczenia nie tylko zmniejszą dolegliwości bólowe, ale i znacząco poprawią funkcjonowanie ręki, przyspieszając jej powrót do pełnej sprawności. Dodatkowym wsparciem rehabilitacji są maści zawierające w swoim składzie ekstrakty roślinne o działaniu łagodzącym i zmniejszającym dolegliwości bólowe oraz poprawiającym czucie w palcach.
Dowiedz się więcej: Zespół cieśni nadgarstka: ćwiczenia i domowe leczenie. Trening i masaż nadgarstka
Czy można zapobiec zespołowi cieśni nadgarstka?
Duże znaczenie w profilaktyce zespołu cieśni nadgarstka ma dbałość o jego prawidłowe ułożenie w czasie długich godzin pracy przy komputerze, co można zapewnić, używając ergonomicznej klawiatury oraz podkładek pod mysz komputerową z wyprofilowaniem na nadgarstek. Odpowiedni sprzęt to jednak nie wszystko. Nie można zapominać o prawidłowej i ergonomicznej pozycji ciała podczas pracy przy komputerze.
Osobom szczególnie narażonym na wystąpienie zespołu cieśni nadgarstka zaleca się robienie krótkich, kilkuminutowych przerwy w ciągu pracy na ćwiczenia, które nie tylko odciążą uciśnięty nerw pośrodkowy, ale także poprawią ukrwienie w obrębie dłoni.Może zainteresować Cię także: Co na stawy? Oto 6 składników odżywczych wspierających układ ruchu
