Co to jest beta-glukan?
Beta-glukan to organiczny związek chemiczny zaliczany do grupy polisacharydów (wielocukrów). Zbudowany jest z wielu cząsteczek D-glukozy, połączonych wiązaniami beta-glikozydowymi. Beta-glukan stanowi składnik strukturalny ścian komórek roślinnych (w szczególności zbóż: owsa i jęczmienia), ale także drożdży
(np. Saccharomyces cerevisiae, Saccharomyces fragilis, Candida tropicalis, Candida utilis), grzybów japońskich (Maitake i Hiratake), chińskich (Reishi i Shiitake) oraz hodowanych także w Polsce boczniaków. Może również stanowić składnik ściany komórkowej lub wydzielinę niektórych bakterii, np. Alcaligenes faecalis. Ze względu na swoje prozdrowotne właściwości, beta-glukan można dostać w aptekach w postaci gotowych suplementów diety w formie kapsułek lub płynów.
Beta-glukan w zależności od źródła pochodzenia, występuje w dwóch izomerycznych formach. Oznacza to, że dwa związki – pomimo posiadania takich samych atomów – różnią się między sobą budową, a dokładniej kolejnością występowania atomów lub ich rozkładem przestrzennym. Wyróżnia się:
- beta-1,3/1,4-D-glukan – występuje w zbożach, np. jęczmień, owies
- beta-1,3/1,6-D-glukan – występuje w drożdżach, grzybach.
Przed zakupem preparatu z beta-glukanem warto sprawdzić w składzie, który izomer w nim występuje. Dlaczego jest to takie ważne? Pomimo identycznego składu, tylko izomer beta-1,3/1,6-D-glukan wykazuje immunostymulujące właściwości, co jest kluczowe dla przyjmowania beta-glukanu na odporność.
Jakie właściwości ma beta-glukan?
Korzyści zdrowotne wynikające ze spożywania beta-glukanów potwierdzają badania naukowe, a wiele krajów dopuszcza stosowanie oświadczeń zdrowotnych na produktach, które je zawierają. Amerykańska Agencja Żywności i Leków (Food and Drug Administration, FDA) w 2002 r. wydała oświadczenie, które wskazywało, że „3 g β-glukanu na dzień w połączeniu z 30-35 g włókna pokarmowego przynoszą efekty żywieniowe i zapewniają wzrost aktywności systemu odpornościowego organizmu”. 3 g beta-glukanów to:
- 1/3 filiżanki otrąb pszennych,
- 2/3 filiżanki płatków owsianych
- niecała 1/2 filiżanki kaszy owsianej.
Wpływ na odporność
Beta-glukan wykazuje właściwości immunomodulujące i przeciwzapalne, ma zdolność oddziaływania na aktywność jelitowego układu odpornościowego – GALT, usprawnia aktywność leukocytów, zwłaszcza makrofagów i komórek żernych. Może także chronić przed infekcjami bakteryjnymi, wirusowymi, patogenami oraz przed progresją komórek rakowych.
Wpływ na profil lipidowy
Beta-glukany wpływają korzystnie na profil lipidowy. Zbiorcze analizy wykazały, że beta-glukan z owsa i jęczmienia ma działanie obniżające poziom cholesterolu LDL („złego cholesterolu”), cholesterolu nie-HDL i apoB, co korzystnie wpływa na zmniejszenie ryzyka choroby (wieńcowej) serca.
Wpływ na metabolizm glukozy
Beta-glukany wpływają także korzystnie na metabolizm glukozy. W połączeniu z wodą tworzą lepką zawiesinę, która zmniejsza poposiłkową odpowiedź glikemiczną. Dopuszczone jest stosowanie oświadczeń zdrowotnych na produktach spożywczych, które informują, iż beta-glukany pochodzące z owsa i/lub jęczmienia pomagają ograniczać wzrost poziomu glukozy we krwi po posiłku. Takie oświadczenie może być stosowane tylko, gdy produkt zawiera co najmniej 4 g beta-glukanów z owsa i/lub jęczmienia na każde 30 g węglowodanów przyswajalnych spożytych w ramach jednego posiłku.
Wpływ na mikroflorę jelitową
Beta-glukany mogą działać jak prebiotyki i zwiększać wzrost bakterii kwasu mlekowego w okrężnicy. Przyczyniają się do powstawania krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA), które poprawiają profil lipidowy i obniżają pH w jelicie grubym, co ma wpływ na ograniczenie wzrostu chorobotwórczych drobnoustrojów. Beta-glukany regulują także pracę jelit, poprzez zwiększanie zawartości wody w stolcu, co zwiększa jego masę, a tym samym ma wpływ na regulację wypróżnień.
Kiedy stosować beta-glukan?
Otyłość to choroba, która przybrała skalę epidemii XXI wieku. Jednym z elementów strategii radzenia sobie z nadmierną masą ciała jest zmiana sposobu żywienia, w tym zwiększenie podaży błonnika pokarmowego w diecie. Beta-glukan stanowi rozpuszczalną frakcję błonnika pokarmowego, dlatego dobrze sprawdzi się u osób z nadmierną masą ciała (nadwagą, otyłością), z zaburzeniami lipidowymi czy przy problemach z gospodarką węglowodanową (np. insulinooporność, cukrzyca). W związku z tym, że ma swój udział także we wspomaganiu stanów zapalnych jelita i śluzówki żołądka, łagodzi skutki choroby wrzodowej, poprawa odporność, ogólny stan samopoczucia i nastroju, dobrze sprawdzi się po prostu u każdego, kto chce zadbać o zdrowie.
Z uwagi na swoje działanie immunomodulujące i przeciwzapalne beta-glukan może przynieść szczególne korzyści w okresach zmniejszonej odporności organizmu. Związek ten stanowi naturalny symulator układu odpornościowego do walki z infekcjami bakteryjnymi czy wirusowymi.
Pojawiają się też doniesienia naukowe o możliwości wykorzystywania beta-glukanów przy leczeniu chorób nowotworowych czy w szybszym gojeniu się ran i zmniejszaniu stanów zapalnych skóry. Beta-glukany można zatem określić mianem żywności funkcjonalnej, czyli takiej, która ma udokumentowany badaniami naukowymi wpływ na poprawę zdrowia, samopoczucia i zmniejszenie ryzyka chorób.
Jak długo stosować beta-glukan?
Beta-glukany stanowią jedną z frakcji błonnika pokarmowego, dlatego ich obecność w diecie dzieci jak i dorosłych z pewnością przyniesie wiele korzyści zdrowotnych. Warto zadbać przede wszystkim o zróżnicowaną i prawidłowo zbilansowaną dietę. Z kolei beta-glukan pochodzący z suplementów diety warto wprowadzić jako element zdrowego stylu życia. Mniej epizodów oraz krótszy czas trwania infekcji dróg oddechowych, a także mniej epizodów objawów alergicznych zaobserwowano w badaniach, podczas których suplementacja
beta-glukanem u dzieci trwała zazwyczaj od 4 do 28 tygodni.
W czym występuje beta-glukan?
Beta-glukany występują w ścianach komórek roślinnych owsa i jęczmienia, drożdży czy grzybów. Najłatwiej znajdziemy je zatem w produktach obfitujących w owies czy jęczmień. Dostępne są także w wielu suplementach diety dostępnych zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci – np. beta-glukan z drożdży Saccharomyces cerevisiae. Niektóre z nich zawierają połączenie witaminy D3 z beta-glukanem w formie płynu wspierającego odporność dla dzieci. Zawsze warto zwracać uwagę na składy suplementów diety i sięgać po te, które nie zawierają dodanego cukru.
Przeciwwskazania do stosowania beta-glukanu
Nadmiar beta-glukanu może wywołać niepożądany, przeczyszczający efekt, co może mieć wpływ na wystąpienie biegunek, wzdęć, bólów brzucha czy innych dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Błonnik pokarmowy ma wpływ na skrócenie czasu pasażu jelitowego treści pokarmowej, dlatego nadmiar beta-glukanu może przyczyniać się do wystąpienia niedoborów niektórych witamin czy składników mineralnych np. żelaza, wapnia czy cynku. Należy pamiętać, że stosowanie suplementów diety zawierających beta-glukany, w połączeniu z innymi lekami (np. na nadciśnienie, przy niedoczynności tarczycy) warto skonsultować z lekarzem.
Może zainteresować Cię także: Co na odporność? Bez czarny
