Czarny bez w Twojej okolicy
Czarny bez (Sambucus nigra) to pospolita roślina, która rośnie dziko na obrzeżach dróg, w lasach i na polach. Jest często wykorzystywany jako ozdoba w przydomowych ogródkach. A także w celach spożywczych – do produkcji soków, win, nalewek czy dżemów.
Czarny bez jest uprawiany już od średniowiecza. Z tego względu na przestrzeni lat został sprowadzony przez człowieka właściwie we wszystkie rejony świata. Jednak przypuszcza się, że jego naturalny obszar występowania to Europa Środkowa.
Jak wygląda czarny bez?
To krzew (rzadziej drzewo) o kulistym kształcie. Może osiągnąć do 10 m wysokości. Pędy bzu są gładkie, szarobrązowe, a w środku mają biały rdzeń. Liście mają owalny kształt i ząbkowane brzegi. Kwiaty bzu czarnego są drobne, kremowobiałe, ułożone w płaski kwiatostan o średnicy 10-20 cm. Każdy taki kwiatostan ma 5 głównych gałązek z kwiatami. I w takim też układzie rozwijają się potem kuliste owoce. Z początku są zielonkawe, a z czasem przyjmują mocną, fioletowoczarną barwę.
Kiedy kwitnie czarny bez?
Czarny bez kwitnie krótko – jedynie w czerwcu i lipcu. Wokół rośliny roznosi się wtedy przepiękny, słodki, intensywny zapach, którego nie sposób pomylić z żadnym innym. Z kolei owoce dojrzewają na przełomie sierpnia i września.
Czarny bez – właściwości
Dwa najważniejsze surowce pozyskiwane z czarnego bzu to owoce oraz kwiaty. Różnią się one zawartością składników aktywnych, przez co wykazują nieco inne działanie.
Jakie właściwości ma kwiat czarnego bzu?
Najważniejsze składniki aktywne kwiatów czarnego bzu to polifenole (głównie kwas chlorogenowy, rutyna i kwercetyna). To związki, które działają antyoksydacyjnie. Oznacza to, że wyłapują wolne rodniki tlenowe, które są potencjalną przyczyną wielu chorób, np. nowotworów, schorzeń autoimmunologicznych czy chorób serca.
Polifenole w kwiatach czarnego bzu działają też m.in. napotnie, moczopędnie i rozkurczowo. Oprócz tego surowiec ten działa wykrztuśnie, ze względu na obecność triterpenów. Kwiaty zawierają też garbniki, sterole i olejek eteryczny.
W jednym z badań wyciąg z kwiatów czarnego bzu obniżył poziom cukru we krwi. Ponadto nalewka z kwiatu czarnego bzu działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie.
Kwiaty czarnego bzu należy zbierać na początku ich okresu kwitnienia, w słoneczną i suchą pogodę.
Jakie właściwości ma owoc bzu czarnego?
W owocach podobnie jak w kwiatach pierwsze skrzypce grają polifenole. Przy czym tutaj ich głównym przedstawicielem są antocyjany, które odpowiadają za mocną barwę owoców. Wykazano, że polifenole z owoców czarnego bzu działają przeciwwirusowo, napotnie, a w większych dawkach przeczyszczająco.
Owoce zawierają też kwasy organiczne, garbniki i olejek eteryczny. Dodatkowo są źródłem witamin z grupy B, a także witaminy C.
Ekstrakt z owoców bzu czarnego stymuluje układ odpornościowy i to zarówno u osób chorych, jak i zdrowych. Z kolei sok z czarnego bzu w jednym z przeprowadzonych badań pomógł obniżyć poziom cholesterolu i lipidów we krwi.
W niedojrzałych owocach czarnego bzu występuje sambunigryna, która drażni przewód pokarmowy, wywołując nudności i biegunki. Dlatego najlepiej zbierać je we wrześniu lub nawet październiku. Suszenie i obróbka termiczna neutralizują sambunigrynę, więc przetwory i preparaty z czarnym bzem są bezpieczne.
Na co pomaga czarny bez?
Czarny bez jest przede wszystkim stosowany zarówno do profilaktyki, jak i leczenia infekcji. Zarówno owoce, jak i kwiaty zwalczają drobnoustroje – bakterie i wirusy. W leczeniu przeziębienia pomaga też działanie napotne i wykrztuśne. Owoce czarnego bzu są ponadto źródłem witaminy C, której również potrzebuje osłabiony chorobą organizm.
Co więcej, dzięki działaniu na układ immunologiczny, syrop z czarnego bzu dla dzieci pomaga wzmacniać odporność w sezonie jesienno-zimowym. Przyspiesza też powrót do formy po przebytej infekcji.
Ze względu na efekt moczopędny i spazmolityczny czarny bez może być pomocny w stanach zapalnych układu moczowego.
Sok z czarnego bzu może wspomóc też leczenie chorób przewlekłych. Wynika to z jego korzystnego wpływu na poziom cukru i cholesterolu we krwi, a także z działania antyoksydacyjnego.
Czym kierować się, wybierając preparat z czarnym bzem?
Standaryzacja surowca zielarskiego
W przypadku suplementów diety bardzo ważna jest standaryzacja użytych w nim surowców. Polega ona na dokładnym określeniu stężenia substancji aktywnych w ekstrakcie roślinnym. Za działanie rośliny odpowiadają konkretne związki chemiczne. Dlatego, żeby suplement działał, musi zawierać odpowiednią ilość tych związków. Ekstrakty z czarnego bzu standaryzuje się najczęściej na zawartość polifenoli.
Postać preparatu i dodatkowe składniki
W aptekach dostępne są syropy, tabletki, herbatki i soki z czarnego bzu. Większość preparatów dla dzieci jest w postaci syropów. Są wygodne i łatwe do podania. Niestety wiele syropów z czarnego bzu dla dzieci zawiera w składzie spore ilości cukru. Na szczęście można też znaleźć takie, które są słodzone innymi, zdrowszymi substancjami.
Niektóre preparaty z czarnym bzem mają dodatkowe składniki aktywne, które wspomagają jego działanie. To mogą być:
- substancje wzmacniające odporność – np. ekstrakt z traganka błoniastego, cynk, beta-glukany,
- dodatkowe źródła polifenoli – ekstrakt z aronii czy czarnej porzeczki,
- składniki łagodzące infekcje dróg oddechowych – wyciągi z podbiału, pelargonii afrykańskiej czy prawoślazu.
Dawkowanie
Zwróć też uwagę na wydajność suplementu diety. Dawkowanie niektórych wymaga podawania nawet 45 ml syropu dziennie! Podczas gdy w butelce znajduje się go 100 ml. Poszukaj preparatu, który jest bardziej skoncentrowany. Dzięki temu porcje dzienne są niewielkie, a opakowanie starczy na dłużej.
Preparaty z czarnym bzem można wykonać samodzielnie. Czy to sok z owoców, czy syrop z kwiatu czarnego bzu, wszystkie te przetwory będą miały cenne polifenole. A jeśli wolisz gotowy preparat z apteki, zwróć uwagę na jego jakość.
Może zainteresować Cię także: Ectodose roztwór do inhalacji z ektoiną bez recepty, nowe opakowanie
