Ektoina – co to?
Ektoina jest substancją pochodzenia naturalnego, którą uzyskuje się na drodze przemysłowej, przy wykorzystaniu bakterii. Ektoina została opisana po raz pierwszy w 1985 roku, kiedy to wyizolowano ją z bakterii Ectothiorhodospira halochloris. Naturalnie, substancja ta znajduje się w komórkach bakterii zdolnych do przetrwania w ekstremalnie trudnych warunkach środowiskowych, czyli na przykład w środowisku o dużym zasoleniu, w wysokiej temperaturze, czy przy dużej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe. To właśnie dzięki właściwościom ektoiny, bakterie są zdolne do przeżycia w niesprzyjających warunkach. Dzięki swoim wyjątkowym cechom ektoina znajduje zastosowanie w coraz to nowych obszarach, zdobywając coraz większą popularność.
Właściwości ektoiny
Najważniejszą cechą ektoiny jest jej zdolność do wiązania cząsteczek wody i wprowadzania ich w specjalne kompleksy. Takie substancje wiążące wodę nazywane są inaczej kosmotropami. Dzięki swojej budowie chemicznej i tworzeniu wiązań, jedna cząsteczka ektoiny zdolna jest do związania aż pięciu cząsteczek wody. Okazuje się, że ektoina charakteryzuje się większą zdolnością do wiązania wody niż znane w kosmetologii substancje nawilżające takie jak glicerol czy mocznik. Ektoina zdolna jest także do tworzenia na powierzchni błon komórkowych specjalnej uwodnionej otoczki, co pozwala na pełnienie przez nią roli ochronnej. Takie działanie ektoiny pozwala także na ochronę komórek człowieka.
Ektoina działanie
W dermatologii wykorzystuje się przede wszystkim działanie nawilżające i zatrzymujące wodę ektoiny. To pozwala na dłuższe utrzymywanie odpowiedniego nawilżenia skóry i zmniejszenie przeznaskórkowej utraty wody. Co więcej, ektoina chroni komórki naskórka przed szkodliwym wpływem czynników środowiskowych takich jak nagłe zmiany temperatury, niska wilgotność powietrza, zanieczyszczenia – przede wszystkim dzięki tworzeniu na powierzchni skóry specjalnej warstwy ochronnej.
Ponadto, ektoina pozwala na ochronę komórek naskórka przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego. Jak pokazują badania molekularne, zastosowanie ektoiny może zmniejszyć ilość uszkodzeń materiału genetycznego (DNA) komórek naskórka, które powstają pod wpływem światła widzialnego i pod wpływem promieniowania UVA. Dzięki temu zmniejszone jest ryzyko powikłań wynikających z narażenia skóry na promieniowanie ultrafioletowe – należy tutaj wymienić fotostarzenie, zwiększone ryzyko powstawania przebarwień, a także pojawienie się nowotworów złośliwych skóry. Oczywiście, należy wyraźnie zaznaczyć, że stosowanie preparatów miejscowych z ektoiną nie zastąpi skuteczności kremów z filtrem przeciwsłonecznym, ale z pewnością może być postępowaniem wspierającym w zakresie ochrony przed promieniowaniem UV.
Ważną właściwością ektoiny jest również jej działanie przeciwzapalne. Substancja ta zmniejsza syntezę różnego rodzaju cytokin i związków o działaniu prozapalnym, co sprawia, że zmniejsza stan zapalny, jaki może toczyć się w obrębie komórek skóry. Kolejną ważną cechą ektoiny jest jej działanie antyoksydacyjne. Ektoina może hamować uwalnianie reaktywnych form tlenu, które mogą uszkadzać błony komórkowe, białka, a także materiał genetyczny komórek skóry, co z kolei sprzyja między innymi pojawianiu się mutacji genetycznych i fotostarzeniu.
Kiedy stosować ektoinę na skórę
Ektoina znajduje zastosowanie zarówno w pielęgnacji skóry zdrowej, jak i w pielęgnacji skóry z niektórymi problemami dermatologicznymi. Jeżeli chcemy zadbać o skórę głównie pod kątem jej wsparcia w zakresie nawilżenia, to zdecydowanie możemy wybrać preparaty zawierające w swoim składzie ektoinę. Produkty z ektoiną dobrze się sprawdzą w pielęgnacji skóry wysuszonej i wrażliwej na szkodliwe oddziaływanie czynników środowiskowych, w tym na nagłe zmiany warunków atmosferycznych i narażenie na zanieczyszczenia powietrza (smog, dym papierosowy).
Choć o ektoinie mówi się najwięcej w zakresie pielęgnacji skóry atopowej, to produkty nawilżające z ektoiną bardzo dobrze mogą się sprawdzić również w przebiegu innych zapalnych schorzeń dermatologicznych, w tym wyprysku z podrażnienia czy wyprysku kontaktowego.
Ektoina na atopowe zapalenie skóry
W atopowym zapaleniu skóry mamy do czynienia z defektem bariery naskórkowej, który sprawia, że skóra traci wodę w zwiększonej ilości, a to z kolei prowadzi do jej silnego wysuszenia i pojawienia się świądu. Po drugie, defekt ten upodabnia skórę atopową do „muru z dziurami”, co predysponuje do wnikania w głąb skóry alergenów i patogenów (takich jak bakterie i wirusy), a to z kolei może powodować nadkażenia bakteryjne i nasilenie stanu zapalnego w skórze.
Kolejną kwestią, którą warto w tym miejscu poruszyć, jest to, że do zaostrzeń atopowego zapalenia skóry w dużej mierze predysponują właśnie czynniki zewnętrzne takie jak np. narażenie na alergeny, ale i narażenie na wiatr, mróz, zmianę temperatur. Ektoina znajduje zastosowanie w pielęgnacji skóry atopowej, ponieważ działa wielowymiarowo. Z jednej strony poprawia nawilżenie i przedłuża zatrzymywanie wody w skórze, co zapobiega wysuszeniu, z drugiej zaś chroni komórki skóry przed narażeniem na czynniki prowokujące zaostrzenie choroby i działa przeciwzapalnie. Z tego względu produkty z ektoiną są często wybierane przez pacjentów z problemem atopowego zapalenia skóry.
Produkty z ektoiną na skórę
Na rynku dermokosmetycznym ektoinę znajdziemy przede wszystkim w postaci kremów i balsamów. Należy mieć świadomość, że kremy i balsamy z ektoiną zawierają także substancje dodatkowe, które wspierają i uzupełniają działanie ektoiny. Jakie to substancje i jaka jest ich rola?
Balsam z ektoiną
Na rynku znajdziemy również balsam z ektoiną, który przeznaczony jest do pielęgnacji wrażliwej skóry ciała. Takie balsamy mogą zawierać również dodatkowe substancje o działaniu nawilżającym – na przykład opisany w poprzednim akapicie glicerol. Inną substancją o potencjalne nawilżającym, którą znajdziemy w balsamach z ektoiną jest mocznik. Oprócz zdolności do wiązania wody, mocznik cechuje się także działaniem, powodującym zwiększenie przepuszczalności warstwy rogowej naskórka, co sprawia, że składniki aktywne danego kosmetyku mogą wnikać głębiej i być bardziej skuteczne.
Balsamy z ektoiną mogą być wzbogacone również w prebiotyki. Co to za substancje? To związki, które pobudzają wzrost i namnażanie się tak zwanych „dobrych bakterii”. Prebiotyki są dla tego rodzaju gatunków pożywką, dzięki czemu wspierają ich rozwój. Prebiotyki w dermokosmetykach normalizują skład mikrobiomu naszej skóry. Warto przypomnieć, że mikrobiomem nazywamy wszystkie mikroorganizmy, które bytują na naszej skórze (bakterie, ale też wirusy i grzyby). Jakiekolwiek zaburzenia w składzie gatunkowym mikrobiomu mogą sprzyjać nadkażeniom bakteryjnym, czyli infekcjom skóry. Na nadkażenia podatna jest skóra z problemem atopii, dlatego substancje wspierające mikrobiom bardzo dobrze sprawdzają się w jej pielęgnacji.
Nie sposób nie wspomnieć o pantenolu, który jest znaną substancją o działaniu przeciwzapalnym i łagodzącym podrażnienia. Pantenol to inaczej prowitamina witaminy B5. Zdolny jest do wnikania w głąb skóry, gdzie ulega przekształceniu do witaminy B5. Jego potencjał kojący jest wykorzystywany w wielu kosmetykach do stosowania po opalaniu. Łagodzi bowiem zaczerwienienie i przyspiesza gojenie się skóry.
Krem na skórę z ektoiną
Kremy z ektoiną bardzo dobrze sprawdzą się w pielęgnacji skóry twarzy i ciała, szczególnie gdy borykamy się z jej wysuszeniem i podrażnieniem. Oprócz ektoiny kremy te mogą zawierać dodatkowe substancje pomocnicze. Jedną z nich jest glicerol, który powszechnie stosuje się w wielu kosmetykach, ponieważ ma niski potencjał uczulający oraz poprawia istotnie konsystencję kosmetyków. Glicerol przyciąga cząsteczki wody (działa higroskopijnie) i zmniejsza przeznaskórkową utratę wody, co sprawia, że dodatkowo wspiera prawidłowe nawilżenie naszej skóry.
W kremach z ektoiną możemy znaleźć również ceramidy, które odpowiadają za tworzenie cementu międzykomórkowego w warstwie rogowej naskórka, co z kolei wzmacnia barierę naskórkową i zmniejsza ryzyko wnikania do wgłąb skóry bakterii i alergenów. Ciekawą substancją znajdującą się w kremach z ektoiną jest wyciąg z owoców oliwki europejskiej, który działa na skórę odżywczo. Warto wspomnieć też o maśle shea, czyli składniku, który wspiera nawilżenie skóry poprzez zmniejszenie przeznaskórkowej utraty wody oraz wzmacnia cement międzykomórkowy. Składnik ten ma również potencjał przeciwzapalny i przyspiesza gojenie się skóry, co ma korzystny wpływ na podrażnienia.
Ektoina skutki uboczne
Ektoina jest ogólnie substancją bezpieczną, która nie ma potencjału uczulającego. Krem z ektoiną jest dopuszczony do stosowania od 1. miesiąca życia, zaś balsam z ektoiną – od 1. dnia życia. Dzięki temu produkty z ektoiną mogą służyć do pielęgnacji skóry całej rodziny. Preparaty z ektoiną należy nakładać na suchą skórę, najlepiej po jej umyciu, a częstość stosowania zależy od naszych preferencji (raz lub kilka razy dziennie). Należy jednak podkreślić, że u pacjentów z atopowym zapaleniem skóry preparaty nawilżające powinny być stosowane minimum 2-3 razy dziennie, ponieważ częste stosowanie tych produktów zapobiega zaostrzeniom choroby.
Mimo wielu testów dermatologicznych, jakie przechodzą dermokosmetyki, użycie każdego produktu może wiązać się z wystąpieniem pewnych skutków ubocznych. W odniesieniu do preparatów miejscowych jest to najczęściej zaczerwienienie i alergizacja w miejscu nałożenia preparatu. Skóra może tak zareagować na każdy składnik znajdujący się w kremie czy balsamie. Z tego względu przy pierwszym użyciu nowego kosmetyku warto, jest wykonać próbę uczuleniową. Wystarczy na umytą skórę przedramienia nanieść niewielka ilość preparatu (na opuszek palca) i utrzymywać preparat w tym miejscu przez kwadrans. Po 15 minutach preparat należy zmyć i obserwować skórę przez 24-48 godzin. Brak reakcji w postaci swędzenia, rumienia czy grudek oznacza, że dany kosmetyk jest dla nas bezpieczny.
Podsumowując, preparaty z ektoiną to bezpieczne produkty, które mogą skutecznie wspierać pielęgnację u pacjentów z atopowym zapaleniem skóry, ale sprawdzą się także u osób borykających się z wysuszeniem i podrażnieniem skóry, bez wywiadu atopowego. Na koniec należy podkreślić, że stosowanie emolientów w odniesieniu do atopowego zapalenia skóry to nie pielęgnacja, tylko podstawa leczenia, co zostało szczegółowo ujęte w wytycznych dermatologicznych. Z tego powodu nie powinniśmy pomijać tego istotnego kroku i nie poprzestawać na stosowaniu tylko preparatów na receptę, ponieważ leczenie AZS bez stosowania emolientów tak naprawdę nie istnieje.
Może zainteresować Cię także: Ektoina w kosmetykach. Za co kocha ją Twoja skóra?
