Jak powstaje kaszel?
Kaszel to odruch obronny, który ma na celu oczyszczenie dróg oddechowych z czynnika drażniącego. Odruch kaszlowy polega na głębokim wdechu, po którym na chwilę zamyka się krtań. W oskrzelach wytwarza się wtedy wysokie ciśnienie, które po otwarciu krtani gwałtownie wyrzuca z nich powietrze. Bodźce odpowiadające za kaszel mogą być różne, to np. ciała obce, drażniący gaz, nadmiar wydzieliny czy stan zapalny podczas infekcji. Czynniki te podrażniają zakończenia nerwowe, które wysyłają sygnał do ośrodka kaszlu w mózgu i w ten sposób pobudzają odruch kaszlowy.
Kaszel suchy czy kaszel mokry?
Kaszel suchy jest męczący i często pojawia się w formie napadów. Występuje wtedy, kiedy infekcja przebiega bez nadmiaru wydzieliny. Ponieważ jest taki kaszel jest nieproduktywny, bez obaw możesz hamować go przy pomocy odpowiednich preparatów.Kaszel mokry pojawia się, kiedy stan zapalny w oskrzelach wywołuje nadmierną produkcję śluzu. Dzięki odruchowi kaszlowemu można go odkrztusić i oczyścić drogi oddechowe. To ważne, ponieważ zalegająca w nich wydzielina upośledza ich funkcje i zwiększa ryzyko nadkażenia bakteryjnego. Dlatego jego leczenie skupia się na rozrzedzaniu gęstego śluzu, co ułatwia odkrztuszanie. Kaszel mokry zwykle bardziej męczy rano, jest jednak mniej uciążliwy niż suchy.
Kiedy kaszel staje się przewlekły?
Biorąc pod uwagę czas trwania kaszlu, można podzielić go na 3 rodzaje:
- ostry – trwa do 3-4. tygodni i zazwyczaj wynika z zakażenia górnych dróg oddechowych. Czasem powstaje też w wyniku zachłyśnięcia, obrzęku płuc czy ciała obcego w drogach oddechowych,
- podostry – utrzymuje się między 3 a 8 tygodni. Zwykle towarzyszy pacjentowi po przebytej infekcji,
- przewlekły – trwa dłużej niż 8 tygodni. Może mieć wiele różnych przyczyn, dotyczących nie tylko układu oddechowego.
Kaszel towarzyszący infekcji zwykle znika wraz z innymi objawami w przeciągu kilkunastu dni. Czasem utrzymuje się dłużej w postaci podostrej, ale zwykle ustępuje samoistnie. Z kolei przewlekły kaszel, który trwa ponad 2 miesiące, może być objawem poważniejszej choroby i wymaga wizyty u lekarza oraz wykonania odpowiednich badań.
Przewlekły kaszel – przyczyny
Istnieje wiele potencjalnych przyczyn przewlekłego, duszącego kaszlu. Do najczęstszych należą: astma, przewlekłe zapalenie oskrzeli oraz przewlekła obturacyjna choroba płuc. Oprócz tego kaszel mogą wywołać m.in.:
- niektóre leki, np. na nadciśnienie,
- rozstrzenie oskrzeli,
- stałe narażenie na czynniki drażniące, np. pył czy gaz w miejscu pracy,
- choroby układu krążenia, np. niewydolność serca,
- palenie papierosów,
- nowotwory klatki piersiowej,
- gruźlica,
- choroby przewodu pokarmowego, np. zapalenie przełyku, refluks żołądkowo-przełykowy,
- mukowiscydoza,
- zatorowość płucna,
- choroby zapalne naczyń.
Jakie badania zrobić na przewlekły kaszel?
Jeśli niepokoi Cię utrzymujący się zbyt długo kaszel, w pierwszej kolejności wybierz się do lekarza rodzinnego. Na początku spyta Cię o inne objawy, tryb życia, stosowane używki, przyjmowane leki i inne czynniki, które mogą wskazać przyczynę Twoich dolegliwości. Lekarz wykona też badanie przedmiotowe, czyli opuka i osłucha klatkę piersiową. Następnie w zależności od sytuacji skieruje Cię na dalszą diagnostykę.Kluczową rolę w ustaleniu przyczyny przewlekłego kaszlu odgrywa rentgen klatki piersiowej. Pozwala on odkryć nieprawidłowości wskazujące na konkretne choroby przewlekłe. Czasem konieczne jest wykonanie także tomografii komputerowej. Oprócz tego istotnym badaniem jest spirometria, która pozwala określić objętość wdychanego i wydychanego powietrza, czyli wydolność płuc.
Co na przewlekły mokry kaszel u dorosłych?
Leczenie przewlekłego kaszlu mokrego u dorosłych i dzieci polega na rozrzedzaniu zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny. W ten sposób łatwiej jest ją odkrztusić, a tym samym oczyścić oskrzela i przywrócić ich prawidłowe funkcjonowanie. Taki efekt można uzyskać przy pomocy preparatów mukolitycznych, do których należą np. karbocysteina i erdosteina.
Obie powyższe substancje to pochodne aminokwasu L-cysteiny, mają jednak nieco odmienne mechanizmy działania. Erdosteina, która dostępna jest w postaci tabletek na przewlekły kaszel, trafia do organizmu w postaci nieaktywnej. Dopiero w wątrobie ulega przemianom do aktywnej postaci. Dzięki temu erdosteina jest bezpieczna dla żołądka – w odróżnieniu od większości leków wykrztuśnych nie rozrzedza śluzu, który tworzy warstwę ochronną na jego ściankach. Dlatego mogą ją stosować także pacjenci cierpiący na nadżerki czy wrzody.
Erdosteina działa poprzez rozcinanie wiązań, które utrzymują lepką konsystencję śluzu. Ponadto zmniejsza przyczepność patogenów do nabłonka dróg oddechowych, a także wzmacnia działanie wielu antybiotyków. Erdosteina dostępna jest bez recepty w dawce 225 mg oraz na receptę w dawce 300 mg. W obu przypadkach lek mogą stosować osoby, które ukończyły 12 lat.
Karbocysteina występuje w postaci tabletek do ssania oraz syropu na przewlekły kaszel. Jej działanie polega na nasilaniu syntezy substancji wiążących wodę w śluzie, przez co powoduje jego upłynnienie. Oprócz tego wykazuje też właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne, dzięki czemu może skracać czas trwania infekcji dróg oddechowych. Przewlekły kaszel u dziecka złagodzi syrop z karbocysteiną, który może być stosowany u maluchów już od 2. roku życia. Dzięki zmniejszeniu lepkości i gęstości śluzu ułatwi odkrztuszanie.
Pamiętaj jednak, że wszystkie preparaty o takim działaniu mogą nasilać kaszel, dlatego stosuj je najpóźniej 4 godziny przed snem. Z kolei karbocysteina w tabletkach na przewlekły kaszel dostępna jest w dawkach 250 mg i 750 mg. Ta pierwsza może być stosowana u dzieci od 6. roku życia, a druga przeznaczona jest dla osób powyżej 12. lat. Preparaty z karbocysteiną dostępne są z przepisu lekarza.
Inhalacje na przewlekły kaszel mokry
W ampułkach do inhalacji również możesz znaleźć preparat mukolityczny – N-acetylocysteinę. Ona także rozcina wiązania w śluzie, przez co zmniejsza jego lepkość. Podana w formie inhalacji trafia bezpośrednio do dróg oddechowych, pomijając drogę przez przewód pokarmowy, wątrobę i krew. N-acetylocysteina w takiej postaci może być stosowana w przewlekłym kaszlu u dzieci od 2. roku życia oraz u osób dorosłych.
Innym, skutecznym środkiem wspomagającym leczenie przewlekłego kaszlu mokrego, jest hipertoniczny roztwór chlorku sodu (3% NaCl). Ściąga on wodę z komórek nabłonka dróg oddechowych do ich światła, dzięki czemu zmniejsza obrzęk i upłynnia śluz. 3% roztwór chlorku sodu występuje w ampułkach do inhalacji zarówno samodzielnie, jak i w połączeniu z innymi substancjami, które wzmacniają lub uzupełniają jego działanie, np.:
- wspomnianą wyżej N-acetylocysteiną,
- kwasem hialuronowym, który wiąże wodę i w ten sposób nawilża śluzówkę dróg oddechowych,
- ektoiną o właściwościach przeciwzapalnych, nawilżających i stabilizujących błony śluzowe.
Co na przewlekły suchy kaszel?
Przewlekły suchy kaszel możesz złagodzić przy pomocy preparatów hamujących odruch kaszlowy. Należy do nich np. lewodropropizyna, która dostępna jest w postaci tabletek lub syropu. To substancja, która wykazuje działanie obwodowe, czyli hamuje przewodzenie bodźców pomiędzy oskrzelami a ośrodkiem oddechowym w mózgu. Oprócz tego znosi skurcz oskrzeli, dzięki czemu poprawia komfort oddychania.
Lewodropropizyna w syropie może być bezpiecznie stosowana w przewlekłym kaszlu u dziecka już od 2. roku życia. Z kolei tabletki przeznaczone są dla osób dorosłych oraz młodszych pacjentów, których masa ciała jest większa niż 30 kg.
Innym sposobem na przewlekły kaszel suchy jest nawilżanie dróg oddechowych. Czasem uporczywy odruch kaszlowy wynika z podrażnienia i suchości gardła, ulgę mogą więc przynieść preparaty łagodzące i powlekające śluzówkę na bazie porostu islandzkiego. Dla dzieci od 1. roku życia przeznaczony jest syrop, z kolei starsze pociechy oraz osoby dorosłe mogą stosować tabletki do ssania. Czasem oprócz porostu islandzkiego zawierają one dodatkowo nanokoloid srebra, który wykazuje właściwości bakteriobójcze.
Inhalacje na przewlekły suchy kaszel
Preparaty do inhalacji na przewlekły suchy kaszel również działają głównie nawilżająco. Możesz w tym celu wykorzystać ampułki z solą fizjologiczną, czyli roztworem 0,9% NaCl. Również tutaj sprawdzi się dodatek ektoiny oraz kwasu hialuronowego. Ich działanie nawilżające złagodzi suchość błon śluzowych w drogach oddechowych. Dodatkowo właściwości przeciwzapalne ektoiny mogą skrócić czas trwania uporczywego kaszlu.
Kiedy i do jakiego lekarza udać się z kaszlem?
Jeśli dopadła Cię łagodna infekcja i towarzyszy jej kaszel, istnieje spora szansa, że uda Ci się wyleczyć go samodzielnie. Zwróć jednak uwagę na to, jak długo utrzymuje się ten objaw. Jeśli pomimo odpowiedniego leczenia kaszel nie ustępuje w ciągu kilkunastu dni, warto skonsultować się z lekarzem.
Diagnostykę przewlekłego kaszlu rozpocznij u lekarza rodzinnego, który w razie konieczności skieruje Cię do pulmonologa. Nie odkładaj wizyty na później, zwłaszcza jeśli przewlekły kaszel męczy Cię ponad 2 miesiące. Może on być zwiastunem poważniejszej choroby, którą trzeba jak najszybciej zdiagnozować. Ponadto do niezwłocznego kontaktu ze specjalistą powinny skłonić Cię poniższe objawy:
- problemy z oddychaniem,
- duszności,
- poranne odkrztuszanie dużych ilości wydzieliny przy jednoczesnym paleniu papierosów,
- krwioplucie,
- świszczący oddech,
- wymioty,
- zaburzenia połykania,
- ból w klatce piersiowej niezależny od kaszlu.
Może zainteresować Cię także: Atak kaszlu i drapanie w gardle. Co robić?
